Τι μυστικό θα μπορούσε να κρύβει ένα πιθάρι χτισμένο στον τοίχο ενός τζαμιού;
Σίγουρα όχι λίρες, ούτε το χαμένο «θησαυρό» κάποιου πασά, αλλά ... το "στόμα που καταπίνει τον αντίλαλο"! Ένα τέτοιο πιθάρι, αλλά και μία στάμνα, βρέθηκαν χτισμένα στις γωνίες των τοίχων του τζαμιού του χωριού Έβρενος του νομού Ροδόπης, το οποίο κατεδαφίστηκε τον περασμένο Μάρτιο, για να χτιστεί στη θέση του ένα καινούργιο.
Το μυστικό του πιθαριού και της στάμνας αποκαλύπτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο απόφοιτος αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης, Οζτζάν Χουσεΐν Νουρί.
"Το πιθάρι βρέθηκε στην πάνω δεξιά γωνία και η στάμνα στην πάνω αριστερή γωνία του τζαμιού του χωριού Έβρενος. Ξεκινώντας από το ερώτημα σε τι θα μπορούσαν να χρησιμεύουν αυτά τα ευρήματα, ανέτρεξα στην οθωμανική αρχιτεκτονική και διαπίστωσα ότι, κατά τον 16ο αιώνα ο αρχιτέκτονας Σινάν (1490 - 1588 ) έχτιζε πιθάρια σε τοίχους πολύ μεγάλων και τρουλωτών κτιρίων, προκειμένου να βελτιώσει την ακουστική. Η χρήση πλακιδίων και διακόσμησης στο επίχρισμα των τοίχων, το γεγονός ότι οι τοίχοι είναι παράλληλοι, αλλά και η ύπαρξη τρούλων σε μεγάλα κτίρια συμβάλλει στη δημιουργία αντίλαλου. Προκειμένου να εξαλειφθεί αυτό το μειονέκτημα, ο αρχιτέκτονας Σινάν χρησιμοποίησε πιθάρια τα οποία 'απορροφούν' ορισμένες συχνότητες του ήχου, δηλαδή 'καταπίνουν τον αντίλαλο', ώστε να έχει καλύτερη ακουστική το κτίριο", εξηγεί ο Οζτζάν Χουσεΐν Νουρί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 88ο από τα λογιστικά τεφτέρια που αφορούν το τέμενος Σουλεϊμάνιε και το Ιμαρέτ (έργα του Σινάν στην Κωνσταντινούπολη), προκύπτει ότι είχαν καταβληθεί 510 ακστέ (σ.σ. άσπρα, το εθνικό νόμισμα του οθωμανικού κράτους) για την αγορά 255 μικρών σταμνών και μικρών πιθαριών με σκοπό να τοποθετηθούν (χτιστούν) μέσα στο τρούλο και στις γωνίες του τεμένους, με το στόμιο στραμμένο προς το εσωτερικό του κτιρίου, προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη ακουστική.
Πιθάρια χτισμένα σε διάφορα σημεία της βάσης των τρούλων χρησιμοποιήθηκαν στην οθωμανική αρχιτεκτονική, προκειμένου να έχουν τα κτίρια καλύτερη ακουστική, αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ειδικευμένη στην αρχιτεκτονική, συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων αναπληρώτρια καθηγήτρια της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Αιμιλία Στεφανίδου.
Σύμφωνα με την κ. Στεφανίδου, τέτοια πιθάρια χρησιμοποιήθηκαν και στο τζαμί Οσμάν Σαχ των Τρικάλων, το οποίο είναι έργο του αρχιτέκτονα Σινάν.
Το τέμενος αυτό, που έχει εξαιρετική ακουστική, είναι χαρακτηριστικό μνημείο της ανατολικής αρχιτεκτονικής και ξεχωρίζει για το μεγαλοπρεπή θόλο του, ο οποίος είναι ημισφαιρικός και μολυβοσκέπαστος, έχει διάμετρο 18 μέτρα και η κορυφή του απέχει από το έδαφος περίπου 22 μέτρα.
Πιθάρια, όμως, χρησιμοποιήθηκαν και στη βυζαντινή αρχιτεκτονική, στη βάση τρούλων, όχι για να βελτιώσουν την ακουστική, αλλά για να ελαφρύνουν την κατασκευή, αναφέρει η κ. Στεφανίδου.
Το τζαμί του χωριού Έβρενος, όμως, ήταν ένα μικρό κτίριο 40-50 τετραγωνικών μέτρων και δεν είχε τρούλο, οπότε παραμένει το ερώτημα γιατί χρησιμοποιήθηκε το πιθάρι. Όπως αναφέρει ο Οζτζάν Χουσεΐν Νουρί, η χρονολογία οικοδόμησης του τζαμιού δεν είναι γνωστή. "Εκείνο που ξέρουμε είναι ότι το τζαμί αναστηλώθηκε 3-4 φορές πριν από την κατεδάφισή του. Από μία μαρμάρινη πινακίδα που υπήρχε, ξέρουμε μόνο ότι το 1962 είχε κατασκευαστεί ο μιναρές του τζαμιού από τον Α.Χ. Σουλεϊμάν. Μπορεί, παλαιότερα, να είχε τρούλο, που πιθανόν να καταστράφηκε κατά τη βουλγαρική κατοχή», εξηγεί ο ίδιος.
Σχόλια