Τα Βουρλά είναι μια Αιγαιοπελαγίτικη πόλη, στο δρόμο προς τη Σμύρνη, 38 χλμ δυτικά από αυτή.Ήταν σημαντικό πολιτιστικό κέντρο, όπως αποδεικνύεται από τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις που υπολογίζονται να είναι από την εποχή των Χιττιτών.
Ήταν αρχικά η περιοχή της Ιόνιας πόλης των Κλαζομενών και πιθανώς το αρχαιότερο τακτικά χρησιμοποιημένο λιμάνι στον κόσμο.
Τα κομμάτια της τέχνης και του γλυπτού που βρέθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών εκτίθενται τώρα στο Λούβρο, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και το Αρχαιολογικό μουσείο της Σμύρνης.
Ίωνες οι πρώτοι κάτοικοι και Λακεδαιμόνιοι άποικοι κατά τον 7ο π.χ. αιώνα. Ο σοφός Αναξαγόρας ήταν Κλαζομένιος (500-428 π.Χ) δάσκαλος των Περικλή, Ευρυπίδη, Σωκράτη και άλλων επιφανών.
Από εδώ πέρασε και ο Μέγας Αλέξανδρος και άφησε αθάνατο έργο: ένωσε με δρόμο το νησάκι των Κλαζομενών (Αγίου Ιωάννου) με τη στεριά των Κλαζομενών, τη Σκάλα.
Η ιστορία των Βουρλών, αρχίζει σχεδόν από τους Βυζαντινούς χρόνους.
Ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄, ο Παλαιολόγος, περνούσε τα καλοκαίρια με την ακολουθία του και το στρατό του σ’αυτήν την τοποθεσία, κοντά στις αρχαίες Κλαζομενές. Αυτό αναφέρεται από τον βυζαντινό χρονογράφο Ακροπολίτη. Αποδεικνύεται καθαρά από το πλήθος των βυζαντινών ερειπίων και θησαυρών (αντικειμένων, τάφων, ψηφιδωτά δαπέδων, χρυσών νομισμάτων, κωνσταντινάτων), που συχνά βρίσκανε οι Βουρλιώτες, σκάβοντας τα χωράφια τους.
Από τα Βουρλά πέρασαν και Γενοβέζοι κατακτητές κι άφησαν πίσω τους λέξεις όπως: Λότζα, φουντάνα, κόνσολας, Γκενοβέζικα και άλλες.
Η τούρκικη κατοχή πρέπει να έγινε το 1400.
Το 1760 ιδρύθηκε το πρώτο σχολείο του χωριού, με τους 3000 κατοίκους, “Το Σχολείον της Παναγίας των Βουρλών”. Εκείνη την περίοδο οι κάτοικοι μιλούσαν μόνο ελληνικά, εκτός από μερικούς που είχαν εμπορικά αλισφερίσια με τους Τούρκους.
Από το 1853 λειτουργούσε στα Βουρλά “ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΝ” και οι πνευματικοί σύλλογοι “ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ” “ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ” και “ΟΜΟΝΟΙΑ”. Είχαν μάλιστα τον “ΜΟΥΣΙΚΟΝ ΟΜΙΛΟΝ ΒΟΥΡΛΩΝ” από το 1895 με φιλαρμονική κι επίσης τον “ΣΥΝΔΕΣΜΟΝ ΦΙΛΟΜΟΥΣΩΝ” 1906, καθώς και το “ΓΕΩΡΓΙΚΟΝ ΑΔΕΛΦΑΤΟΝ ΒΟΥΡΛΩΝ”. Την φιλόπτωχον Αδελφότητα “ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ” το 1900, την Θρησκευτική Αδελφότητα “ΑΛΗΘΕΙΑ” το 1908, την “ΑΓΑΘΟΕΡΓΟΝ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΚΥΡΙΩΝ” 1908 με συνεχή δράση ως το 1922 και άλλους συλλόγους Κυριών.
Είχαν παιδικούς συλλόγους όπως: “ΤΟΝ ΟΜΙΛΟΝ ΦΙΛΟΤΕΧΝΩΝ” τον “ΑΝΑΞΑΓΟΡΑ” οι “ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΖΩΩΝ” 1911 με εφημεριδούλα σε πολύγραφο.
Τον Σεπτέμβριο του 1922 σήμανε το τέλος των Βουρλών, με μια απέραντη πυρκαγιά, βαλτή από τους Τούρκους, που σάρωσε εκκλησίες, σχολεία, μαγαζιά και σπίτια. Οι νεαροί Βουρλιώτες έλειπαν, για να αμυνθούν τον τόπο τους, εθελοντές ή στρατευμένοι, στον Ελληνικό Στρατό. Άλλοι Μακεδονία – Θράκη, άλλοι στο Μικρασιατικό Μέτωπο. Εκτός από το φριχτό θέαμα της φωτιάς, οι Τσέτες αιχμαλώτιζαν τους υπόλοιπους άντρες, σφάζανε, ατίμαζαν κοπέλες και γυναίκες.
Τα Βουρλά είναι περήφανα ως η πόλη δύο σημαντικών ατόμων των γραμμάτων. Είναι ο τόπος γέννησης του Έλληνα ποιητή Γιώργου Σεφέρη. Παππούς του ήταν ο προύχοντας των Βουρλών ο Γιωργάκης Τενεκίδης.
Η Ιωάννα Σεφεριάδου – Τσάτσου έλεγε πως κατάγεται από τας Κλαζομενάς*. Είχαν πολλά κτήματα στα Βουρλά και μεγάλο κτίριο αποθήκης εμπορευμάτων του παππού τους στη Σκάλα, που παιδιά περνούσαν τα καλοκαίρια.
Τα Βουρλά ήταν και η πόλη στην οποία μεγάλωσε ο Τούρκος μυθιστοριογράφος Necati Cumal (γεννημένος στη Φλώρινα και επανεγκατεστημένος στα πλαίσια της ανταλλαγής του 1923 των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών).
Επιπλέον, στα Βουρλά γεννήθηκε και η Φιλιώ Χαϊδεμένου , η οποία αφιέρωσε τη ζωή της στην διατήρηση της πολιτισμικής παράδοσης των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
*Οι Κλαζομενές ιδρύθηκαν τον 9ο αιώνα από Ίωνες αποίκους κια γρήγορα έφθασαν σε μεγάλη ακμή. Ευημερούσαν πραγματικά και τα πλοία τους έπλεαν στο Αιγαίο και την Μεσόγειο, συναγωνιζόμενα τα Φοινικικά. Όταν απέτυχε η εξέγερση των Ιωνικών πόλεων εναντίον των Περσών στα 499-494 ίδρυσαν μια καινούργια πόλη με το όνομα Χύτριο. Οι Τούρκοι το κατέλαβαν το ν 14ο αι. και κατέστρεψαν τις λιμενικές εγκαταστάσεις για να μη χρησιμοποιηθούν ως βάση εναντίον της Σμύρνης.
Στην τοποθεσία υπάρχουν ερείπια λιθόστρωτου δρόμου, 700 μέτρα, που πιθανόν έγινε επί Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ πάνω στο νησί υπάρχει ένα σπήλαιο που χρησίμευε κατά τις λατρευτικές τελετές τις σχετικές με το νερό, που πήγαζε από ένα ιερό πηγάδι.
Επιπλέον υπάρχουν ερείπια του καταποντισμένου λιμανιού, τμήματα του ελληνιστικού τείχους, ένα θέατρο στην πλαγιά του λόφου και στην κορυφή του βρίσκονται ερείπια ενός ανώνυμου ναού.
Σχόλια