Η θεϊκή Της μορφή, αιώνες τώρα, στολίζει κάθε σπιτικό εικονοστάσι και με το θεόπεμπτο βλέμμα Της αγκαλιάζει στοργικά και φιλεύσπλαχνα κάθε άνθρωπο που καταφεύγει στη θεία χάρη Της.
Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ενοριακός σήμερα Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που δεσπόζει στον πυρήνα του οικισμού ανεγέρθηκε τον 13ο αι. στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο πάνω στα οικοδομικά κατάλοιπα προηγούμενου, πιθανόν του 10ου αι.
Στην Λίνδο η εκκλησία της Παναγίας είναι του 15ου αιώνα με ενδιαφέρουσες αγιογραφίες, έργα του ζωγράφου Γρηγόρη, από τη Σύμη στα 1779, όπως αναφέρει η επιγραφή πάνω από την πόρτα.
Στο Ασκληπιό, ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι του 11ου αιώνα μ.Χ. και στο πανηγύρι που γινόταν οι τσοπάνηδες προσέφεραν στην εκκλησία νωπό τυρί, το οποίο αφού αγιάζονταν το μοίραζε ο παπάς στους πιστούς μετά τον εσπερινό της Ανάστασης. Το ίδιο γινόταν και τον Δεκαπενταύγουστο, αλλά αντί τυρί μοίραζαν σταφύλια. Ο αρχικός ναός είναι κατάγραφος από τοιχογραφίες, οι οποίες ανήκουν σε τρία τοιχογραφικά στρώματα. Το πρώτο, χρονολογημένο στο α΄ τέταρτο του 16ου αι. εντοπίζεται στο ιερό. Η ζωγραφική της συγκεκριμένης φάσης έχει εκτελεστεί από μία τοπικής εμβέλειας «σχολή» που δρα κυρίως στην Κω και στην Κάλυμνο. Το δεύτερο στρώμα καταλαμβάνει το χώρο του κυρίως ναού και ανήκει στο β’ μισό του 17ου αι. και συγκεκριμένα μεταξύ 1676/1677, βάσει επιγραφών. Η τρίτη φάση αφορά σε ορισμένες επιζωγραφήσεις κυρίως του 1930 εντοπισμένες στο βόρειο και δυτικό σκέλος του σταυρού. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης, εκτελεσμένο από τον αγιογράφο και μοναχό Μιχαήλ, καταγόμενο από το Νεοχώρι της Χίου, ο οποίος επέλεξε να εικονογραφήσει σκηνές αντλούμενες από το βιβλίο της Αποκάλυψης.
Η Παναγία της Φιλερήμου βρίσκεται στο ομώνυμο βουνό Φιλέρημος, νότια της κωμόπολης Ιαλυσός (Τριάντα), 11 χλμ. από την πόλη της Ρόδου, καταλαμβάνοντας έκταση πυκνού δάσους περίπου 2.500 στρεμμάτων. Με υψόμετρο 264 μ. δεσπόζει στην ευρύτερη περιοχή και προσφέρει μοναδικές θέσεις θέασης προς τις βορειοδυτικές ακτές και την ενδοχώρα. Ο λόφος Φιλέρημος πιθανόν έλαβε το όνομα ενός μοναχού που ήλθε από την Ιερουσαλήμ μεταξύ 11ου-13ου αι. φέρνοντας μαζί του την εικόνα της Παναγίας που εθεωρείτο έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Κατ’ άλλους η τοποθεσία φαίνεται να αποκτά το όνομά της κατά τον 10ο αι. με την ίδρυση του βυζαντινού μοναστηριού και την παρουσία αδελφότητας, η οποία διήγαγε έναν ήρεμο μοναχικό βίο μέσα σε ένα ανάλογο περιβάλλον. Η τρίτη εκδοχή ότι προέρχεται από τους ερημίτες που ζούσαν στις σπηλιές του όρους κατά το Μεσαίωνα και η τελευταία, η οποία ανάγεται επίσης στους μεσαιωνικούς χρόνους, θέλει το τοπωνύμιο να σχετίζεται με το επώνυμο κάποιου επιφανούς προσώπου, ιδιοκτήτη μεγάλης έκτασης της περιοχής.
Στο κέντρο των Τριαντών (Ιαλυσού), και αμέσως νότια της κεντρικής πλατείας του βρίσκεται ο ενοριακός Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ναός οικοδομήθηκε το 1756 στον αρχιτεκτονικό τύπο της μονόκλιτης σταυροθολιακής βασιλικής δωδεκανησιακού τύπου με πρόναο και γυναικωνίτη. Τα επιμέρους στοιχεία του διαμορφώθηκαν σταδιακά, όπως προκύπτει από τα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά τους χαρακτηριστικά και επιβεβαιώνεται από τον κώδικα της εκκλησίας. Ο νάρθηκας με πατάρι γυναικωνίτη οικοδομήθηκε μεταξύ 1857 και 1860, η εντυπωσιακή κύρια είσοδος στη βόρεια πλευρά το 1902/1903, ενώ το πενταόροφο πυραμιδοειδές κωδωνοστάσιο το 1939. Το μαρμάρινο δάπεδο της εκκλησίας επιστρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1940 και φιλοξενεί στο κέντρο του κυρίως ναού, επιτύμβια ψηφιδωτή πλάκα του τάφου του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Παρθένιου με χρονολογία 1805 και παράσταση δικέφαλου αετού. Η αγιογράφηση των τοίχων που αναπτύσσεται πάνω από την ορθομαρμάρωση, ξεκίνησε το 2009. Στο ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο και εν μέρει επιζωγραφισμένο τέμπλο του ναού, το οποίο αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα οθωμανικού μπαρόκ στα Δωδεκάνησα, αναγνωρίζονται δύο κατασκευαστικές φάσεις. Η πρώτη αφορά στο μεσαίο και κατώτερο τμήμα του που χρονολογείται το 1782 και θεωρείται έργο του μαστρο-Δράκου Ταλιαδούρου από την Κω. Η δεύτερη φάση αντιστοιχεί στην ανώτερη ζώνη του, με το σταυρό και τα λυπηρά, φιλοτεχνημένο το 1810, ακολουθώντας αρκετά πιστά τη διακόσμηση του παλιότερου τμήματος.
Στο Μεσαναγρό, η Κοίμηση της Θεοτόκου ανεγέρθηκε αρχές του 13ου αιώνα και εκτός από τις αγιογραφίες διασώζεται μεγάλη μαρμάρινη παλιοχριστιανική κολυμπήθρα με επιγραφή.
Στη θέση «Έβγαλες» 4,5 χιλιόμετρα από το Μεσαναγρό υπάρχει η Παναγία η Πλημμυριανή, μοναστηράκι του 17ου αιώνα. Λίγα μέτρα βορειοδυτικά υπάρχει πηγή, το νερό της οποίας περνά κάτω από το μοναστήρι και θεωρείται αγίασμα.
Στην Κατταβιά, η Παναγία η Καθολική οικοδομήθηκε περί τον 10ο αιώνα στα ερείπια πιθανόν μιας παλιότερης, παλαιοχριστιανικής βασιλικής, από την οποία σήμερα διατηρούνται μόνο μερικά αρχιτεκτονικά μέλη.
Η Παναγία η Καθολική στην Κρεμαστή βρίσκεται σε θέση όπου βρισκόταν παλιός ναός, ρυθμού βασιλικής, που χτίστηκε το 1839. Οι ντόπιοι την ονομάζουν και «Μαυρομάτα» και αφιερώνουν χρυσά και ασημένια ομοιώματα γιατί πιστεύουν πολύ στη θαυματουργό της δύναμη. Η εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε στη Κρεμαστή από τους Αγίους Τόπους από κάποιο ροδίτη, που ήταν ασκητής στα μέρη εκείνα.
Στη Κοιλάδα των Πεταλούδων, η Παναγία η Καλόπετρα υπάρχει από το 1489. Κατέρρευσε το 1779 και ξανακτίστηκε το 1782. Η Εκκλησία είναι σ' ένα μικρό πλάτωμα του βουνού «Λευκόποδα» ή «Λευτόπαγος», χτισμένη από τον ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρο Υψηλάντη (1782) γνωστό πρωταγωνιστή της Επανάστασης του 1821. Στο χάρτη το βουνό γράφεται και Λευκόπεδα , από το χρώμα του χώματος. Το Μοναστήρι υπήρχε στα 1489, γιατί αν δεν προϋπήρχε της κατακτήσεως της Ρόδου το 1522, οι Τούρκοι δεν θα επέτρεπαν επισκευή ή ανέγερσή του. Το μοναστήρι έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο με παλαιές εικόνες και δάπεδο βοτσαλωτό. Διασώζονται εκκλησιαστικά βιβλία τυπωμένα το 1745 στη Βέρνη και στη Βενετία.
Στ’ Αφάντου, η Παναγία η Καθολική είναι τρίκλιτη βασιλική με ιωνικά κιονόκρανα στο εσωτερικό και στον Έμπωνα η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι η κεντρική εκκλησία.
Στο Σκιάδι, 90 χιλιόμετρα από τη Ρόδο, υπάρχει η Παναγία η Σκιαδενή. Οφείλει το όνομά της στο «σκιάδιον» (=σκιερό, ιερό τοπίο). Στη θέση της υπήρχε αρχαίο ελληνικό ιερό της Αρτέμιδας. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας (φωτογραφία), είναι μια από τις τέσσερις που ιστόρησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρξε από τους σπουδαιότερους λατρευτικούς τόπους της Ρόδου. Λέγεται ότι Τούρκος αξιωματούχος που θέλησε να προσβάλει τους χριστιανούς κάρφωσε με το ξίφος του το εικόνισμα και τρύπησε το δεξί μάγουλο της Παναγίας, απ’ όπου βγήκε αίμα και νερό. Τότε το χέρι του Τούρκου παρέλυσε και μετά τρεις μέρες, αφού μετάνιωσε, η Παναγία τον θεράπευσε. Η Παναγία η Σκιαδενή πανηγυρίζει 8 Σεπτεμβρίου.
Κλείνοντας με τις Παναγίες της Ρόδου πρέπει ν’ αναφερθεί και η Παναγία Φανερωμένη. Λέγεται και Λουβιαρίτσα επειδή στα κελιά της έμεναν οι λουβιάρηδες (λεπροί) του νησιού.
Τέλος, στις Παναγίες του νησιού μας να προσθέσουμε την Παναγία τη Γαλατούσα, 1 χιλιομ. δυτικά από το Βάττι (αφιερωμένη στις γυναίκες που δεν κατεβάζουν γάλα για τα μωρά τους), την Παναγία την Παραϊλενή στην παραλία της Κρεμαστής και την Παναγία της Παραμυθίας, μεταξύ Αφάντου και Κολυμπίων.
Υπάρχουν εκκλησίες της Παναγίας και εντός της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου. Αυτές είναι:
Η εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της οδού Ιπποτών, στο Κολλάκιο. Ο ναός ήταν ο μητροπολιτικός της βυζαντινής πόλης, και κατά την ανέγερσή του εφαρμόστηκαν οι αρχές της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Ο αρχικός πυρήνας του κτηρίου οικοδομήθηκε πιθανότατα κατά τον 11ο αι. και ανήκε στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού.
Η Παναγία του Μπούργκου είναι ένας ναός ο οποίος δεν διατηρείται ακέραιος. Ωστόσο, είναι εμφανές με την πρώτη ματιά ότι πρόκειται για ένα λαμπρό μνημείο. Αποτελεί την απόδειξη ύπαρξης στη Ρόδο μιας ιδιαίτερης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, που αναπτύχθηκε την περίοδο της Ιπποτοκρατίας, και της οποίας αποτελεί ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα (το άλλο είναι η Παναγία της Φιλερήμου). Τα ίχνη της εκκλησίας μέχρι την εποχή της Ιταλοκρατίας ήταν δυσδιάκριτα, καθώς στο εσωτερικό της είχαν ανεγερθεί έξι κατοικίες. Δεν υπάρχουν ίχνη που να υποδηλώνουν ότι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ο χώρος είχε μετατραπεί σε τέμενος, πρακτική πολύ συνηθισμένη.
Τέλος, τα ερείπια της Παναγίας της Νίκης βρίσκονται δίπλα ακριβώς από τον Άγιο Παντελεήμονα, στην Παλιά Πόλη.
Πάνω από χίλιες είναι οι ονομασίες που έχει η Παναγία. Εκατοντάδες είναι οι παραδόσεις και οι θρύλοι που ο λαός με τη βαθιά και αταλάντευτη πίστη του της έχει αποδώσει. Η καθαγιασμένη οπτασία της ενθαρρύνει κάθε πιστό που παραδίνεται στη θεία δύναμή της.
«Αχ…Παναγία μου»! Είναι δύο απλές, αλλά τόσο καταλυτικές λέξεις, που αποτελούν αναπόσπαστη ανάγκη της καθημερινότητάς μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου