Απ' τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας

Σήμερα γιορτάζουν ο Νικόλαος κι η Νικολέτα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου και την ανακομιδή των ιερών λειψάνων του στις 20 Μαΐου, αλλά και κάθε Πέμπτη ψάλλονται στον 'Αγιο Νικόλαο ωραιότατοι ύμνοι, διότι η Πέμπτη ημέρα της εβδομάδας είναι αφιερωμένη από την Εκκλησία μας στους δώδεκα αποστόλους και στον 'Αγιο Νικόλαο.
Είναι άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης, αλλά και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. στα Μύρα της Λυκίας( περιοχή της Μ. Ασίας, βόρεια της Κύπρου). Γεννήθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας, από γονείς ευσεβείς και πλουσίους, την εποχή των αυτοκρατόρων Διοκλητιανου Μαξιμιανού και έτυχε επιμελημένης μόρφωσης. Όμως, σε νεαρή ηλικία έμεινε ορφανός και κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας.
Από πολύ νωρίς είχε αφιερωθεί στα Θεία, μετά την μετάβασή του στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό και τον Πανάγιο Τάφο. Όταν επέστρεψε στην πατρίδα του χειροτονήθηκε ιερέας στα Πάταρα. Στην αρχή αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο κι έγινε ηγούμενος της Μονής Σιών στα Μύρα της Λυκίας. Όταν απεβίωσε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Μύρων της Λυκίας, οι επίσκοποι, δια θεϊκής αποκαλύψεως, αναγόρευσαν Αρχιεπίσκοπο τον Νικόλαο.
Από την θέση αυτή ανέπτυξε έντονη δράση και επεξέτεινε τους αγώνες του για την προστασία των φτωχών και των απόρων ιδρύοντας νοσοκομεία και διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα. Προικισμένος με υψηλό χριστιανικό φρόνημα, θάρρος και ζωτικότητα εμψύχωνε τους διωκόμενους από τους Ρωμαίους χριστιανούς διωκόμενος και εξοριζόμενος και ο ίδιος για τη στάση του αυτή.
Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού υπέστη βασανιστήρια. Όταν όμως ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο Μέγας Κωνσταντίνος ελευθερώθηκαν όλοι οι χριστιανοί και έτσι ο Νικόλαος επανήλθε στο αρχιεπισκοπικό θρόνο. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν προικισμένος με το χάρισμα της θαυματουργίας και έσωσε πολλούς ανθρώπους, και όσο ήταν εν ζωή αλλά και μετά την κοίμησή του.
Βρέφος ακόμη απέδειξε ότι είχε τη χάρη του Θεού. Με θαυμαστό τρόπο στάθηκε όρθιος την ώρα του λουτρού χωρίς καμία βοήθεια. Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή θήλαζε μόνο μια φορά την ημέρα και μάλιστα μετά τη δύση του ηλίου.
Πολύ νωρίς ο Κύριος κάλεσε κοντά του τους δύο γονείς του και ο ίδιος, έχοντας πάντοτε οδηγό τη ρήση του Ευαγγελίου "δότε Ελεημοσύνην", μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και αφωσιώθηκε ολοκληρωτικά στη Λατρεία του Υψίστου.
Είναι γνωστή και αξιοθαύμαστη η ενέργεια του αυτή να βοηθήσει νύχτα και κρυφά τις τρεις αδελφές με αξιόλογο χρηματικό ποσό, για να μην αναγκαστούν, λόγω της φτώχιας τους, να παρασυρθούν στην ατίμωση.
Σύμφωνα με την παράδοση ότα ταξίδευε στους Αγίους Τόπους καθώς έπλεε το πλοίο, άρχισαν να πνέουν σφοδρότατοι άνεμοι και ξέσπασε μεγάλη τρικυμία. Επιβάτες και πλήρωμα έχασαν την ψυχραιμία τους και περίμεναν να καταποντισθούν. Ο Νικόλαος όμως γονατιστός προσευχήθηκε με θέρμη προς τον Κύριο και το θαύμα έγινε. Οι άνεμοι έπαυσαν και η θάλασσα αμέσως γαλήνεψε. Όμως κάποιος ναύτης, που ήταν στο κατάρτι, γλίστρησε και έπεσε στο κατάστρωμα νεκρός. Όλοι στενοχωρήθηκαν, που χάθηκε ένας άνθρωπος. Χάρη όμως στις θερμές προσευχές του Αγίου ο ναύτης αναστήθηκε, σαν να ξύπνησε από βαθύ ύπνο.
Μετά το προσκύνημα στους Αγίους Τόπους επέστρεψε στα Πάταρα, όπου ζούσε με οσιότητα και δικαιοσύνη. Ο Θεός τον αξίωσε να χειροτονηθεί πρεσβύτερος και μετά το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας να εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος.
Έτρεφε μεγάλη αγάπη για τους φτωχούς και τους αδυνάτους. Ίδρυσε στην αρχιεπισκοπή του φτωχοκομείο, ξενώνα, νοσοκομείο και άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα.
Αναφέρονται πλείστα θαύματα του Αγίου όπως η απελευθέρωση των τριών στρατηλατών, θεραπείες νοσούντων και αποκαταστάσεις φτωχών μεταξύ των οποίων και η περίπτωση που έγινε πολύ γνωστή, παρά τη θέληση του Νικολάου, όταν ένας φτωχός οικογενειάρχης, που κατοικούσε στην περιοχή της πατρίδας του Αγίου και δεν είχε χρήματα να προικίσει τις τρεις κόρες του, σκόπευε πάνω στην απελπισία του να τις στείλει να γίνουν πόρνες σε οίκο ανοχής, προκειμένου να εξασφαλίσει χρήματα. Όταν το έμαθε αυτό ο Νικόλαος, άρχισε να πηγαίνει μυστικά έξω από το σπίτι εκείνο τις νύχτες και να αφήνει σακούλια με χρήματα. Σε τρεις νύχτες εξασφάλισε την προίκα των τριών κοριτσιών, αφήνοντας 100 χρυσά νομίσματα στην κάθε μία. Την τρίτη φορά όμως, ο πατέρας είχε παραφυλάξει για να δει ποιος ήταν ο άγνωστος ευεργέτης κι αντιλήφθηκε τον Άγιο, που τον παρακάλεσε να μην το αποκαλύψει σε κανέναν. Έτσι, οι τρεις κόρες παντρεύτηκαν κι ο πατέρας μετανόησε για την πρόθεσή του.
Το 325 μ.Χ έλαβε μέρος στην Α' Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας, και καταπολέμησε τις διδασκαλίες του Αρείου. Λέγεται ότι κατά τη Σύνοδο χαστούκισε τον Άρειο και ο Μέγας Κωνσταντίνος τον φυλάκισε. Όταν επέστρεψε από τη Σύνοδο, συνέχισε το ποιμαντικό του έργο μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Ο άγιος Νικόλαος πέθανε ειρηνικά στις 6 Δεκεμβρίου του έτους 330 μ. Χ. (Κατ’ άλλους του 345 ή 352 μ.Χ.).
Μετά την κοίμησή του ονομάστηκε «μυροβλύτης», καθώς τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν άγιο μύρο, όπως και άλλων αγίων. Τα λείψανά του διατηρήθηκαν στα Μύρα έως και τον ενδέκατο αιώνα. Το έτος 1087, λόγω ταραχών, έγινε η μετακομιδή των ιερών λειψάνων του από τα Μύρα στο Μπάρι της Ιταλίας. Κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας έτρεχε τόσο πολύ μύρο από τα ιερά λείψανα, που οι πιστοί το μάζευαν σε δοχεία για θεραπεία από διάφορες αρρωστιές, αρκετοί μάλιστα λιποθυμούσαν απο την ευωδία του.
Ο νέος τάφος του αγίου Νικολάου στο Μπάρι ανοίχτηκε τη νύχτα της 5ης προς την 6η Μαΐου του 1953, επειδή έπρεπε να γίνουν αναστηλωτικά και αναπαλαιωτικά έργα στη Βασιλική του Αγίου Στεφάνου κι από τότε τα λείψανα του τοποθετήθηκαν σε γυάλινη κάψα και τέθηκαν σε προσκύνημα στη Βασιλική του Αγίου.
Όταν ανοίχτηκε ή σαρκοφάγος, τα οστά βρέθηκαν βουτηγμένα σ’ ένα υγρό διαυγές, άχρωμο και άοσμο, σαν νερό που βγαίνει από βράχο. Όσα οστά βρίσκονταν πάνω από τη στάθμη του υγρού, που έφτανε στα 2-3 εκ. μ. από τον πυθμένα της σαρκοφάγου, ήταν υγρά όπως και τα εσωτερικά τοιχώματα της. Επίσης από αυτό το υγρό ήταν γεμάτες οι μυελοκυψέλες των σπογγωδών οστών. Η εξέταση του υγρού στα Ινστιτούτα Χημείας και Υγιεινής του Πανεπιστημίου του Μπάρι έδειξε ότι επρόκειτο για νερό καθαρό, ελεύθερο από άλατα και στείρο από μικροοργανισμούς.
Οι Ρωμαιοκαθολικοί του έχουν δώσει τη χαρακτηριστική ονομασία «Manna». Τα σχετικά Αγιολογικά κείμενα αναφέρουν ότι και όταν οι ναυτικοί από το Μπάρι έσπασαν την πλάκα, του τάφου του Αγίου στα Μύρα για να πάρουν τα λείψανα, τα βρήκαν μέσα σε «Θείο μύρο», (άλλοι γράφουν Sanctus liguor ή oleum).
Σύμφωνα με τον ερευνητή καθηγητή, η ύπαρξη του υγρού αυτού στη σαρκοφάγο επέδρασε ευεργετικά στην καλύτερη συντήρηση των οστών όλους αυτούς τους αιώνες που πέρασαν. Η μελέτη των οστών έδειξε ότι ο κάτοχός τους έπασχε από αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα και διάχυτη ενδοκρανιακή υπερόστωση. Θεωρείται ότι αυτά πρέπει να κληροδοτήθηκαν στον Άγιο από κάποια υγρή φυλακή, όπου θα πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής του και μάλιστα σε προχωρημένη ηλικία, όπως μαρτυρούν τα σχετικά αγιολογικά κείμενα.
Ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται ο κατ' εξοχήν προστάτης των Ναυτικών καθώς και του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού και Λιμενικού Σώματος, γιατί στον βίο του αναφέρονται θαύματα που έχουν σχέση με τη θάλασσα. Στο τιμόνι, στην πλώρη κάθε πλοίου είναι η εικόνα του. Αμέτρητοι είναι οι ναοί στα λιμάνια, στα νησιά και στα ακρωτήρια, που φέρουν το όνομα του, τάματα των ναυτικών σε δύσκολες στιγμές, που τον επικαλούνται: 'Αϊ-Νικόλα, βοήθα με!

Στη λαογραφία της Δύσης η γιορτή του αγίου Νικολάου, που λέγεται Santa Claus, συνδέεται με τα Χριστούγεννα και με την ανταλλαγή δώρων που γίνεται τότε. Και στην Ελλάδα ταυτίζεται η μορφή του Άγιου Βασίλη (Santa Claus) που φοράει κόκκινα ρούχα και έχει λευκή γενειάδα με τον άγιο Βασίλειο, στην ουσία όμως ο συμβολισμός αναφέρεται στον άγιο Νικόλαο και περιέχει στοιχεία από παγανιστικές, προχριστιανικές δοξασίες για τον "πατέρα του χιονιού".

Στις 6 Δεκέμβρη είναι και στην Τσεχία η γιορτή του Αγ. Νικόλαου. Η παράδοση θέλει την παραμονή αυτής της μέρας, ο Αγ. Νικόλαος να επισκέπτεται όλα τα παιδιά στα σπίτια τους, συνοδευόμενος όμως από έναν άγγελο και έναν διάβολο. Στα καλά παιδιά, ο άγγελος φέρνει μικρά δώρα, φρούτα και γλυκά. Για τα άτακτα παιδιά, ο διάβολος έχει παλιές πατάτες και κάρβουνο.
Στην Πράγα εκείνο το απόγευμα, θα συναντήσετε σίγουρα την παράξενη αυτή τριάδα που περιφέρεται στους δρόμους και τα σοκάκια, προσδίδοντας μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα στην πόλη ενόψει των Χριστουγέννων.

“Νικολοβάρβαρα” ονόμαζαν οι παλιοί το τριήμερο που γιορτάζουν κατά σειρά η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Σάββας και ο Άγιος Νικόλαος.
"Μπρος πίσω τα Νικολοβάρβαρα, πέφτουν χιόνια Τάρταρα", έλεγαν οι ξωμάχοι μας.
Τούτοι οι άγιοι είναι τόσο συνδεδεμένοι με τον ερχομό της βαρυχειμωνιάς, που πλήθος σχετικές παροιμίες έπλασε ο λαός μας:

"Απ'τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας!"
"Τ'άη-Νικολοβάρβαρα κι οι τοίχοι αποξυλώσανε!"
"Νικολίτσα, Βαρβαρίτσα μπρος οπίσω ο χειμώνας."
"Τ' άη Νικολοβάρβαρα κάνει νερά και χιόνια!"

"Αγιά Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απλοήθη:
Μαζώχτε ξύλα κι άχερα και σύρτε και στο μύλο
τι Άγιο Νικόλας έρχεται τα χιόνια φορτωμένος!".

"Η Αγιά Βαρβάρα γέννησε κι ο Άη-Σάββας το εδέχθη
κι ο Άη-Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει" (το χιόνι)
"Τα Νικολοβάρβαρα κατεβασιές και χιόνια,
μπουράσκες και τελώνια!"
"Τα Νικολοβάρβαρα σιμά στο σταύλο!"

Kατ' άλλους ως προστάτης των θαλασσινών τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, λατρεύτηκε ο Άγιος Φωκάς (φωτογραφία), που καταγόταν από τη Σινώπη του Πόντου। Η μνήμη του τιμάται 22 Σεπτεμβρίου. Άγνωστο πως και γιατί αντικαταστάθηκε από τον ¨Αγιο Νικόλαο.
Σύμφωνα με τη λαική παράδοση κοίταζε πάντα από την πλώρη κατά που είναι οι ξέρες, διόρθωνε τα πανιά των καραβιών και ξυπνούσε τον καπετάνιο, αν είχε αποκοιμηθεί στο τιμόνι, ενώ κινδύνευε το πλοίο.
Μία από τις ελάχιστες επιγραφές βρίσκεται σκαλισμένη σε ένα μικρό όρμο της Σύρου: « Κ(υρι)ε κ(αι) αγιε Φωκα σοσο(ν) το (πλ)οιον Μαρίαν» ( Κ.Ρωμαίου, «κοντά στις ρίζες», εκδ.Εστία).
Ναούς του Αγίου (συνήθως μικρους και ξεχασμένους, αλλά πάντα παραθαλάσσιους) βρίσκουμε στην Τήνο, στη Λέσβο, στην Τήνο, στην Κω και αλλού. Στην περιοχή των Ελληνοφώνων χωριών του Salento, στη Νότια Ιταλία, υπάρχει ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό με την ονομασία : San Foca, ενώ ως Άγιος είναι άγνωστος στους Καθολικούς.

5000 χρόνια πριν (ίσως και περισσότερα) η μάνα του ναυτικού, πάντα, προσπαθούσε να δαμάσει το φόβο της, είτε το έλεγε στον Ποσειδώνα, είτε στον Δελφίνιο Απόλλωνα, είτε στον Τρίτωνα, είτε στον Πρωτέα, είτε στους Διόσκουρους, είτε στον Άγιο Φωκά, είτε στον Άγιο Νικόλαο. Τα πρόσωπα άλλαζαν, ο φόβος πάντα ίδιος.

ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ

Γιος του κρόνου και της Ρέας, αδελφός του Δία και του Άδη. Εθεωρείτο κύριος της θάλασσας και όλων των φαινομένων της. Πίστευαν ότι προστάτευε τους ναυτικούς και τους ψαράδες. Με την τρίαινα του προκαλούσε αλλά και ημέρευε τις θύελλες. Κατοικούσε σε ολόχρυσο ανάκτορο στο βυθό της θάλασσας (στις Αιγές). Σύμβολα του ήταν η τρίαινα, το δελφίνι, το άλογο, το πεύκο (απ΄αυτό, συνήθως, κατασκεύαζαν τα πλοία).

ΤΡΙΤΩΝ

Γιος του Κρόνου και της Αμφιτρίτης. Είχε σώμα ανθρώπινο, το οποίο κατέληγε σε ουρά ιχθύος. Τον φαντάζονταν, επίσης, με δόντια θηρίου, με βράγχια κάτω από τα αυτιά και με ανθρωπινη μύτη. Άλλες φορές τον φαντάζονταν με δύο ουρές ιχθύος ( Ιχθυοκένταυρος) ή με δύο πόδια αλόγου (Κενταυροτρίτων

ΠΡΩΤΕΥΣ

Ο αγαθός Θαλάσσιος θεός. Γιός του Ωκεανού και της Θέτιδας. Επέβλεπε τις φώκιες και τα άλλα θαλάσσια ζώα του Ποσειδώνα , αναφέρεται στην Οδύσσεια (δ,349).

ΑΠΟΛΛΩΝ

Γιος του Δία και της Λητούς. Δίδυμος αδελφός της Άρτεμης. Οι Αρχαίοι αποκαλούσαν (ανάμεσα στα πολλά επίθετα) τον Απόλλωνα ως Δελφίνιο ή Δελφίδιο και τον λάτρευαν ως προστάτη της θαλασσοπλοίας. Ιερό του Δελφίνιου Απόλλωνα υπήρχε στην Κρήτη, στη Χαλκίδα, στην Αθήνα, στη Μίλητο και στη Μασσαλία.

ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ (Διος + κούροι = γιοι του Δία.)

Ο Kάστορας και ο Πολυδεύκης ήταν δίδυμοι γιοι του Δία και της Λήδας, αδελφοί της Ελένης και της Κλυταιμήστρας. Τους λάτρευαν ως προστάτες όλων των αγωνισμάτων, ιδίως των ιππικών και της πυγμαχίας. Τους θεωρούσαν, επίσης, ως προστάτες της ναυσιπολοϊας.