Όλα σ' αυτήν την πόλη είναι μουσική

Είχα την τύχη να μπω στις αίθουσες της Φιλαρμονικής της Βιέννης, από τις διασημότερες ορχήστρες του κόσμου, την ώρα που έκανε πρόβες. Είναι μια χρυσοποίκιλτη αίθουσα όπου γίνεται η Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία. Εδώ έρχεται στον «Χορό της Φιλαρμονικής» , στις αρχές Ιανουαρίου, η αφρόκρεμα του μουσικού κόσμου για να χορέψει βαλς.

Δύο «πρωτιές» είχε φέτος η παραδοσιακή Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Φιλαρμονικής της Βιέννης από το Μέγαρο των Φίλων της Μουσικής, που είχε δωρίσει ο μεγάλος Έλληνας μαικήνας των Τεχνών Νικόλαος Δούμπας.

Πέρυσι ήταν η πρώτη φορά, στα 70 χρόνια από την καθιέρωση της Πρωτοχρονιάτικης Συναυλίας που το μεγάλο αυτό αφιέρωμα στους πατέρα και γιο Στράους, με την ξακουστή Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης, διήθυνε ο διάσημος αργεντινο-ισραηλίτικης καταγωγής αρχιμουσικός Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ. Ήταν επίσης η πρώτη φορά στην ιστορία της δημοφιλέστερης αυτής καλλιτεχνικής εκδήλωσης σε παγκόσμια κλίμακα που στο πρόγραμμά της υπήρχε και ένα έργο του θεωρούμενου ως πατέρα της συμφωνικής μουσικής, του Αυστριακού Γιόζεφ Χάιδν, με την ευκαιρία της 200ής επετείου του θανάτου του που τιμάται μέσα στο 2009 ως «Έτος Χάιδν».

Από την άλλη πάλι, το διάλειμμα, στη σχεδόν τρίωρη τηλεοπτική μετάδοση της Συναυλίας σε συνολικά 70 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, ήταν αφιερωμένο στην Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2009, την πόλη Λιντς της Άνω Αυστρίας.

Ως τις 28 Μαρτίου του 1842,­ ημερομηνία που δόθηκε η πρώτη συναυλία της Ορχήστρας, ­ η πόλη που έδωσε το όνομά της στους «Βιεννέζους κλασικούς» δεν διέθετε καν επαγγελματικό συμφωνικό σύνολο. Το νεοσύστατο σχήμα, αρχικά συνέδεσε το όνομά του με αυτό του Ότο Νικολάι, του ανθρώπου που αργότερα απέκτησε παγκόσμια φήμη με τη δημοφιλή όπερά του «Οι εύθυμες κυράδες του Ουίνδσορ». Παρά τις 11 επιτυχημένες συναυλίες που έδωσε η Φιλαρμονική της Βιέννης υπό τη διεύθυνσή του, η συνεργασία ανάμεσα σ' αυτόν και στην Ορχήστρα έληξε άδοξα. Ο Νικολάι εγκατέλειψε οριστικά τη Βιέννη το 1847 και καινούργια θεμέλια στη συγκρότηση της Ορχήστρας μπήκαν στις 15 Ιανουαρίου του 1860, ημερομηνία που δόθηκε η πρώτη από τις τέσσερις προγραμματισμένες συναυλίες υπό τη διεύθυνση του Καρλ Εκερτ. Από τότε οι «φιλαρμονικές συναυλίες» συνεχίστηκαν χωρίς διακοπή, με τη συνεργασία φιλοξενούμενων αρχιμουσικών. Ανάμεσά τους θρύλοι όπως οι Χανς Ρίχτερ, Γκούσταφ Μάλερ, Φέλιξ φον Βαϊνγκάρτνερ, Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ...

Ένα "ταμπού" που ίσχυε για τη Φιλαρμονική της Βιέννης επί περίπου 160 χρόνια, ο αποκλεισμός από αυτή των γυναικών μουσικών, έσπασε το 2001 και έτσι σήμερα πέντε από τα 149 μέλη της ορχήστρας είναι πλέον γυναίκες. Στις ιδιαιτερότητες της Φιλαρμονικής της Βιέννης υπάγεται και το γεγονός πως εδώ και δεκαετίες δεν διαθέτει μόνιμο μαέστρο για μια σαιζόν αλλά προσκαλεί κάθε φορά και διαφορετικό, από τα μεγαλύτερα ονόματα στον κόσμο και έπειτα από δημοκρατική ψηφοφορία.

Τα έσοδα της ορχήστρας από δικαιώματα σε παλιές ηχογραφήσεις φθάνουν το χρόνο σχεδόν τα 20 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το συνολικό ύψος των εσόδων της από την Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία, τουρνέ, εμφανίσεις στην Κρατική Όπερα Βιέννης, νέες εγγραφές δίσκων, δικαιώματα από τηλεοπτικές μεταδόσεις κ.α., πρέπει να ξεπερνά τα 30 εκατομμύρια ευρώ.

Η Φιλαρμονική της Βιέννης αποτελεί σήμερα ένα είδος υπερδύναμης στο χώρο της κλασικής μουσικής, ενώ συχνά τίθεται το ερώτημα αν ισχύει και σήμερα ο χαρακτηρισμός του Ρίχαρντ Βάγκνερ ότι πρόκειται για την "πιο θαυμαστή ορχήστρα στον κόσμο".

Στη Βιέννη η Τέχνη σε περικυκλώνει, όπως ένα κολιέ από πέρλες αγκαλιάζει τον λαιμό. Σε ομορφαίνει και σε φωτίζει. Στα καφέ βλέπεις έργα τέχνης, στους δρόμους συναντάς γλυπτά σύγχρονων καλλιτεχνών, από τα κτίρια ξεχειλίζουν νότες κλασικής μουσικής, τα μπαρ σχεδιάζονται από σημαντικούς αρχιτέκτονες. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλο κράτος που να επενδύει τόσα χρήματα στον πολιτισμό. Υπάρχουν πολυάριθμα μουσεία, θέατρα και λυρικές σκηνές, γίνονται αναρίθμητες παραστάσεις και συναυλίες και είναι σχεδόν όλες sold out. Και αυτά σε μια πόλη σχεδόν 2 εκατομμυρίων κατοίκων, που οι μισοί τους είναι καλλιτέχνες. Εδώ ακόμα και οι φωτογράφοι είναι απόφοιτοι της Ακαδημίας Καλών Τεχνών!

Δίπλα στην αγορά, στεγάζεται η Ακαδημία Καλών Τεχνών. Θέλω να περπατήσω στους διαδρόμους που κάποτε έκαναν τα πρώτα ζωγραφικά τους βήματα ο Έγκον Σίλε, ο Παρθένης και πολλοί άλλοι σημαντικοί καλλιτέχνες. Χάνομαι στα ατελιέ των πρωτοετών και στη βιβλιοθήκη με τις σπάνιες εκδόσεις.

Το ξέρετε ότι ο Χίτλερ είχε προσπαθήσει δύο φορές να μπει σ' αυτήν τη σχολή αλλά τον απέρριψαν; Οι Αυστριακοί συχνά λένε μεταξύ αστείου και σοβαρού: «Μακάρι να είχαν δεχτεί τον Χίτλερ στην Ακαδημία, ίσως έτσι γλίτωνε η ανθρωπότητα απ' τις φρικαλεότητες του πολέμου».

Σε μια από τις βόλτες μου στην πόλη, «πέφτω πάνω» σε ένα από τα 69 σπίτια(!) που έμενε ο Μπετόβεν κατά τα 35 χρόνια διαμονής του στη Βιέννη. Στην πλακέτα του κτιρίου διαβάζω: «Εδώ έγραψε ο Μπετόβεν την 9η συμφωνία, που το 1972 έγινε ο ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Θα τελειώσω τα μουσικά νέα από τη Βιέννη με μια ωραία ιστορία που μου διηγήθηκε κάποιος ντόπιος:
«Κάποτε στο Μουζικφεράιν γινότανε πρόβα με την 4η Συμφωνία του Μπετόβεν με μαέστρο τον Ρικάρντο Μούτι. Το κομμάτι ξεκινά με «παμ πα παμ πα παμ». Την ώρα που το παίζανε οι μουσικοί περνούσε απ' έξω ένα ασθενοφόρο που η σειρήνα του έκανε «ντα ρα ντα ρα ντα» ακριβώς στο ίδιο ύψος, στην ίδια νότα και τον ίδιο ρυθμό με τη σύνθεση του Μπετόβεν. Τότε γύρισε ο Ρικάρντο Μούτι και είπε:
«Είναι εκπληκτικό. Όλα σ' αυτήν την πόλη είναι μουσική!».