Γυμνή η Φολέγανδρος, αλλά με πολλά θέλγητρα

Γυμνή και άνυδρη η Φολέγανδρος, έχει όμως πολλά θέλγητρα. Άψογη αρχιτεκτονική μακέτα, κατάλευκη καστροπολιτεία, στενοσόκακα, λιλιπούτειες αυλές, γλάστρες με γεράνια και ασβεστωμένα πεζούλια.

Το όνομά της κατά μια εκδοχή προέρχεται από φοινικική λέξη που δηλώνει το πετρώδες του εδάφους της. Κατά μια άλλη εκδοχή οφείλεται στο Φολέγανδρο, γιό του Μίνωα.
Από επιγραφές που βρέθηκαν στο νησί οι κάτοικοι κατά την ιστορική περίοδο πρέπει να ήταν Δωριείς από τη Σαντορίνη του γένους των Αιγιδών.

Το 425 π.Χ. φέρεται να έχει ήδη κυριευθεί και να ήταν υποτελής των Αθηναίων, καταβάλλοντας ετήσιο φόρο 2.000 δραχμών, σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών. Δεύτερη ιστορική αναφορά προέρχεται από επιγραφή που βρέθηκε στους Δελφούς παρά τον θησαυρό των Σιφνίων, του 4ου - 3ου αιώνα π.Χ. που φέρεται η Φολέγανδρος να συνέβαλλε οικονομικά στην επισκευή του ναού του Απόλλωνα, ή να αποτελούσε αποικία που ιδρύθηκε κατ΄ εντολή του Μαντείου.

Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν τη νήσο ως τόπο εξορίας. Επί Φραγκοκρατίας η Φολέγανδρος ανήκε στο Δουκάτο του Αιγαίου. Την κατέκτησε ο ιδρυτής του Δουκάτου Μάρκος Σανούδος το 1212 και ανήγειρε μεγάλο οχυρό φρούριο στο ψηλότερο σημείο της Χώρας, όπου και η αρχαία πόλη. Η νήσος έμεινε υπό την κυριαρχία των Ενετών μέχρι το 1566, όταν και ερημώθηκε από τους Τούρκους πειρατές. Το 1617 οι Τούρκοι κατέλαβαν και εξουσίαζαν τη νήσο οριστικά μέχρι το 1821, ενώ το 1715 η Φολέγανδρος υπέστη λεηλασία και ερήμωση από τον πασά Τζανούμ Χότζα που υποδούλωσε τους κατοίκους της. Από εδώ πέρασαν πολλοί κατακτητές, αλλά η πραγματική απειλή υπήρξαν οι πειρατές.

Έχει μέγιστο ύψος 455 μέτρα, έκταση 32 τετραγωνικά χιλιόμετρα και αριθμεί γύρω στους 650 κατοίκους. Είναι το μικρότερο από τα κατοικημένα νησιά των Κυκλάδων, Απέχει 5 μίλια (ανατολικά) από τη Μήλο, 22 μίλια ΒΔ. από τη Σαντορίνη και από τον Πειραιά 104 ναυτικά μίλια. Το ταξίδι διαρκεί 3,5-4 ώρες. Τα ταχύπλοα προσεγγίζουν επίσης τα νησιά : Σίφνο, Μήλο, Θήρα (Σαντορίνη), Αμοργό, Νάξο, Πάρο και Σύρο. Με συμβατικά πλοία το ταξίδι διαρκεί 11 ώρες περίπου, ανάλογα με το δρομολόγιο. Το πλησιέστερο διεθνές αεροδρόμιο που συνδέει τη Φολέγανδρο με τοπική γραμμή πλοίου, είναι στη Σαντορίνη.

Το χωριό Φολέγανδρος η Χώρα βρίσκεται 300 μ. πάνω από τη θάλασσα, ακουμπώντας στο χείλος ενός γκρεμού. Εδώ δεν υπάρχει περίπτωση να χαθείς. Όποιο σοκάκι και να πάρεις θα καταλήξεις στις τρεις βασικές πλατείες της Χώρας. Η πρώτη, η πλατεία του Ντούναβη η πλατεία του Ιταλού, όνομα που πήρε από το εστιατόριο – καφέ που άνοιξε ο Ιταλόφωνος Έλληνας του νησιού. Η δεύτερη η Πιάτσα, όπου πάντα ακούγεται το γέλιο της Τόνιας από την ομώνυμη ταβέρνα. Η τρίτη η πλατεία του Κρητικού, με πολλά φώτα και καλή μουσική.

Ο δρόμος από την κεντρική στάση του λεωφορείου οδηγεί στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Χτίστηκε όταν μια ασημένια εικόνα της Παναγίας, που είχε πέσει στα χέρια των πειρατών, σώθηκε από ένα κάτοικο του νησιού. Αποτελώντας μέρος των αρχαίων τειχών της πόλης λέγεται ότι στη θέση της ήταν ο ναός της Αρτέμιδος Σελασφόρου, που λατρευόταν στο νησί μαζί με τον προστατήριο Απόλλωνα.

Μετά την άφιξη στο λιμάνι του Καραβοστάση η Φολέγανδρος θα αρχίσει να ξεδιπλώνει τις ομορφιές της σιγά-σιγά. Από τον Καραβοστάση, υπάρχει λεωφορείο για τη Χώρα, ενώ στη κοντινή ακτή Λιβάδι φθάνετε με τα πόδια.

Η Άνω Μεριά είναι ο δεύτερος μεγάλος οικισμός του νησιού. Βρίσκεται βορειότερα με πληθυσμό 291 κατοίκων, και αποτελεί το πιο παραδοσιακό κομμάτι του νησιού.

Οι κάτοικοι της νήσου ονομάζονται Φολεγανδρίτες ή Φολεγανδρινοί, (καθαρεύουσα: Φολεγάνδριοι),και ειδικότερα της Χώρας (πρωτεύουσας), Χωραΐτες - Χωραΐτισσες.

Νησί ιδανικό για περιπατητές κρύβει τοπία άγριας ομορφιάς.

Αρκετές οι ωραίες και παρθένες παραλίες στο νησί:

Λατινάκι, Βιτσέντζου και Πουντάκι, είναι μικρές παραλίες που θα συναντήσετε ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο από το λιμάνι προς το Λιβάδι.

Στο Κάτεργο φθάνεις με καραβάκι από τον Καραβοστάση ή με τα πόδια από το μονοπάτι που ξεκινά από το Λιβάδι (γύρω στα 30΄). Το μονοπάτι αυτό θέλει προσοχή.

Στο Λιβάδι πας από τον Καραβοστάση. Τέλος η Αγκάλη είναι μια οικογενειακή παραλία που έχει οδική πρόσβαση με λεωφορείο ή με αυτοκίνητο αλλά και με καραβάκι από τον Καραβοστάση.

Πολύ κοντά στην παραλία της Αγκάλης είναι η μικρή παραλία Φηρά (μονοπάτι, 10') και ο Γαλίφος, ακολουθώντας το μονοπάτι πρός τον Άγιο Νικόλαο (10').

Τι να φάτε:
Φημισμένο είναι το εστιατόριο Μέλισσα στη Χώρα.
Προτείνω να δοκιμάσετε στην «Πιάτσα» πίτα καλασούνα και ματσάτα με κοτόπουλο.
Στη «Πούντα» οι φίλοι των μαγειρευτών ξετρελαίνονται με τα γεμιστά και το λεμονάτο κατσικάκι της Ελίζαμπεθ.
Να γευθείτε το πιο νόστιμο μπριζολάκι των Κυκλάδων στη ταβέρνα του Κρητικού.
Στο «Σπιτικό» η κυρία Ειρήνη δίνει ρεσιτάλ γεύσεων με τα κοκκινιστά σαλιγκάρια, τους νόστιμους ρεβιθοκεφτέδες και το παραδοσιακό γλυκό καρπουζένια, από καρπούζι, μέλι και σουσάμι ψημένο στον φούρνο.
Τέλος στη πλατεία Μαράκι να επισκεφθείτε το «Γιουπί». Οφείλει το όνομά του στη μικρή λιαστή γόπα, περίφημος ουζομεζές.

Μη φύγετε από τη Φολέγανδρο χωρίς…
… να απολαύσετε το ξεκίνημα της μέρας από το μοναστήρι της Παναγίας.
… να πιείτε ψημένη ρακή βρασμένη με κανέλα στο Bara Qi».
… να δείτε τη Χρυσοσπηλιά, ένα σπήλαιο όπου έχουν ανακαλυφθεί περί τα 100 αρχαία ονόματα σκαλισμένα στα τοιχώματα.
… να δοκιμάσετε το ντόπιο τυρί σουρωτό και τα χειροποίητα ζυμαρικά (ματσάτα).

Φολέγανδρος! Μοναστηριακά κελιά, αυτοσχέδια υπαίθρια μπαρ, ψάθινες καρέκλες, ασβεστωμένα πεζούλια και άρωμα γιασεμιού. Είναι ιδανικός προορισμός για όσους αναζητούν καταφύγιο και ονειρεύονται να είναι «αλλού».