Μονεμβασιά. Λακωνική και ανυπότακτη

Λίγος ρομαντισμός ποτέ δεν έβλαψε κανέναν. Και η καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς είναι ένα από τα ομορφότερα μέρη της Ελλάδας για να περάσετε τις ημέρες σας με περπάτημα στα στενά της και επίσκεψη στα κάστρα της περιοχής. Ολόγυρα παραμένει σαν άθικτη η Ιστορία της υπερήφανης και ανυπότακτης Μάνης. 

Mονεμβασία ή Μονεμβασιά, Μαλβάζια ή Μαλβαζούι. Αυτό το βραχονήσι που ενώνεται με τη στεριά με μια λωρίδα γης ορθώνεται περήφανα και έχοντας πίσω του όλο το Aιγαίο μοιάζει έτοιμο να σαλπάρει, γι' αλλού. Σα να μας κάνει χάρη που είναι δεμένο με τη ξηρά, που μας δίνει την ευκαιρία να το επισκεφθούμε εύκολα, που μας αφήνει να βρεθούμε δίπλα του, χωρίς τίποτε το απειλητικό πλέον να κρύβεται πίσω από τα τεράστια τείχη.

Σύμφωνα με τη παράδοση η εικόνα της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας έφευγε από τη Σπάρτη και εμφανιζόταν στη Μονεμβασιά. Στο σημείο της εμφάνισης της έλαμπε φως και ανάβλυζε νερό. Οι Χρυσαφίτες έπαιρναν την εικόνα πίσω αλλά αυτή επέστρεφε στη Μονεμβασιά. Στο σημείο όπου βρέθηκε η εικόνα κτίστηκε, το 1600 περίπου, ο ναός της "Εύρεσης" για να την στεγάσει.

Δίπλα του κτίσθηκε κι ένα μοναστήρι. Το μοναστήρι αυτό σήμερα είναι ο παραδοσιακός ξενώνας "Κελλιά" που φιλοξενεί τουρίστες προσφέροντας όλες τις ανέσεις, καθαριότητα και εξυπηρέτηση σε μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα.

Διαβαίνοντας τα καλντερίμια της Καστροπολιτείας θα γνωρίσετε αιώνες ιστορίας ενός τόπου που μάγεψε κατακτητές και πειρατές Φράγκους, Βυζαντινούς, Τούρκους, Ενετούς, Καταλανούς, Αλγερινούς. Περπατήστε στα στενά της, απολαύστε την ομορφότερη θέα από την Άνω Πόλη, όπου θα δείτε τις κατοικίες των αρχόντων και των οικογενειών των εκάστοτε κυριάρχων, βαδίστε σε λιθόστρωτα δρομάκια, βυζαντινές εκκλησίες και ανεβείτε μέχρι το Ναό της Αγίας Σοφίας, μιας από τις ωραιότερες εκκλησίες της χώρας μας, στο ψηλότερο σημείο.

Η πόλη χωριζόταν σε δύο μεγάλους μαχαλάδες, την άνω πόλη της οποίας σήμερα σώζονται ερείπια και την κάτω πόλη που υπάρχει ακόμα. Στην άνω πόλη που προστατευόταν από δικό της τείχος, κατοικούσαν οι άρχοντες και στεγάζονταν οι διοικητικές αρχές της πόλης, ενώ στην κάτω πλευρά ήταν οι γειτονιές των ναυτικών που είχαν έτσι εύκολη πρόσβαση προς τη θάλασσα.

Η παρακμή της πόλης άρχισε με την παράδοση της στους Τούρκους, αφού πολλοί από τους τοπικούς άρχοντες εγκαταλείπουν την πατρίδα τους και μεταναστεύουν στη Βενετία, τη Κέρκυρα και τη Κρήτη. Η απελευθέρωση ήρθε το 1823 μετά από πολυήμερη πολιορκία.

Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια. Ο τοπικός χαρακτήρας της πόλης έμεινε, όμως, αναλλοίωτος. Μέχρι και τώρα η Μονεμβασιά δεν αφήνει κανέναν από τους περαστικούς επισκέπτες της να ξεχάσει τις ιδιαίτερότητές της. Τα μικρά δωμάτια των ξενοδοχείων μέσα στα παλιά σπίτια με τα πολλά επίπεδα και τα τοξωτά ταβάνια, ο δαίδαλος που δημιουργούν τα λιθόστρωτα στενά σοκάκια, τα σκαλάκια και οι καμάρες, οι βυζαντινές εκκλησίες με τις παλιές εικόνες, τα κανόνια στις άκρες του κάστρου που κοιτάει το πελαγος, τα ερείπια της άνω πόλης, όλα βρίσκονται στην ίδια θέση, εδώ και αιώνες, για να θυμίζουν "τα παλιά" και να διηγούνται ιστορίες από το παρελθόν, δημιουργώντας μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα. 

Οχυρωμένοι οικισμοί με καστρόσπιτα και πύργους να υψώνονται λιτά και απέριττα με φόντο τον μυθικό Ταΰγετο, μεγαλοπρεπείς κατακόρυφους βράχους και το απέραντο γαλάζιο της Μεσογείου. Ο κάβος Κρεμμύδι, το Καμήλι νοτιότερα, το άσπρο ξωκλήσι του Αγίου Φωκά πάνω στο κύμα.

Στη Μονεμβασιά νούμερο "1" αξιοθέατο η καστροπολιτεία της. Η μοναδική ελληνική μεσαιωνική πόλη βρίσκεται κάτω από έναν αγέρωχο και επιβλητικό βράχο 300 μέτρων. Θα σε μαγέψουν τα στενά καλντερίμια που την διατρέχουν από άκρη σε άκρη και θα θαυμάσεις την μεσαιωνική αρχιτεκτονική των κτισμάτων. Απαραίτητη είναι η επίσκεψη στο Μουσείο, το ναό του Ελκόμενου Χριστού που βρίσκεται στην πλατεία του κάστρου, την Παναγία Χρυσαφίτισσα και το σπίτι του Γιάννη Ρίτσου. 

Στον κατάλογο με τα αξιοθέατα του Κάστρου συναντάμε το μουσουλμανικό τέμενος της Α΄ Τουρκοκρατίας, τις χτισμένες γύρω στο 1700 εκκλησίες της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας και του Αγίου Νικολάου, καθώς επίσης και το ναό της Παναγίας Χρυσαφίτισσας (17ου αιώνα). Εννοείται ότι δεν φεύγεις από τη Μονεμβασιά, αν δεν επισκεφτείς το σπίτι του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου, για να τον «δεις» να αγναντεύει τη θάλασσα έχοντας κατακτήσει την αιωνιότητα.

Το πολύ αξιόλογο και μοντέρνο στο στήσιμό του αρχαιολογικό μουσείο είναι η ιδανική αφετηρία για να εξερευνήσετε τον πραγματικά μοναδικό οικισμό. "Μενεξέ Καλεσί" το έλεγαν το Κάστρο οι Τούρκοι, από τα λουλούδια του.

Πολλές γραφικές και όμορφες ταβέρνες - καφενεία κρύβονται μέσα στο κάστρο και σας προδιαθέτουν να καθίσετε, έστω και αν νιώσετε λίγο στενάχωρα, λόγω γενικότερου χωροταξικού προβλήματος. Το φαγητό είναι καλό σε γενικές γραμμές και όχι κατ' ανάγκη "τουριστικό". 

Κοντινές εκδρομές: Κλασσικές διαδρομές αποτελούν η Νεάπολη με τα γύρω χωριά Βελανιδιά, Άγιος Νικόλαος, Παραδείσι και το υπέροχο σπήλαιο της Καστανιάς – Ελαφόνησος, καθώς και η πιο μακρινή, αλλά υπέροχη Μάνη – Γύθειο – Αρεόπολη – Οίτυλο – Λιμένι.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πρόταση είναι η επίσκεψη στο Γεράκι, βόρεια της Μονεμβασιάς, όπου βρίσκεται το μοναδικό φιόρδ στην Ελλάδα. Είναι ένας παράδεισος μοναδικής ομορφιάς και ιδιαιτερότητας.

Επίσης στην ευρύτερη περιοχή της Μονεμβασιάς, αξιζει μια μικρή εκδρομή μέχρι την Πλύτρα, με πολύ όμορφες παραλίες και τη μοναδική βυθισμένη πόλη του αρχαίου Ασωπού.

Ιδιαίτερα προτείνω εκδρομή στο πανέμορφο και γραφικό Οίτυλο, μια από τις παλαιότερες πόλεις στη Μάνη. Χαρακτηριστικό της περιοχής του Οιτύλου είναι οι 67 παραδοσιακοί πέτρινοι οικισμοί που μαγεύουν τον επισκέπτη. Μία επίσκεψη στα κάστρα της περιοχής, στις Βυζαντινές και Μεταβυζαντινές εκκλησίες με τις εκπληκτικές αγιογραφίες, στους πύργους που στέκονται αγέρωχοι στο πέρασμα των χρόνων, και μία βόλτα στα πετρόχτιστα καλντερίμια και μονοπάτια, θα σας μυήσουν στην πλούσια ιστορία του τόπου. Στο Οίτυλο αφού απολαύσετε τη θέα της θάλασσας πάτε στην Αρεόπολη, χωριό της δυτικής Μάνης του νομού Λακωνίας. Είναι ιστορικός οικισμός, που διατήρησε την ανεξαρτησία του επί Τουρκοκρατίας, πατρίδα των Μαυρομιχαλέων. Αποτελεί έδρα του Δήμου Οιτύλου και έχει κριθεί διατηρητέος, κρατώντας το παραδοσιακό χρώμα της Μάνης. 

 

Στο σπίτι του Ναπολέοντα μιλούσαν ελληνικά

Μια μέρα σαν κι αυτή, 15/10/1815 εξορίζεται στο νησί της Αγίας Ελένης στον κόλπο της Γουινέας, όπου και παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του ο Ναπολέων Βοναπάρτης.

Ο Ναπολέων έχει μείνει στην ιστορία ως ένας από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες της Ευρώπης. Χάρη σ' αυτόν η Γαλλία αναδείχθηκε σε μια ισχυρή πολιτική δύναμη της εποχής εκείνης. Τα στρατιωτικά κατορθώματα του Ναπολέοντα δεν οδήγησαν απλώς στη δημιουργία μιας πανίσχυρης αυτοκρατορίας, αλλά άλλαξαν και τον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης για πάντα.

Ο Ναπολέων γεννήθηκε στην πόλη Αιάκειο (Ajaccio) στην Κορσική, μόλις ένα χρόνο αφού το νησί πέρασε από τη Δημοκρατία της Γένοβας στη Γαλλία.

Εκεί είχαν φτάσει εκείνη την περίοδο Μανιάτες από την Ελλάδα. Ο πατέρας του Ναπολέοντα, Κάρολος Βοναπάρτης, έχει πολύ στενή φιλία με την ελληνική οικογένεια της Πανώριας Στεφανοπούλου και στο σπίτι του Ναπολέοντα μιλούσαν ελληνικά!

Επίσης πρόγονος του Βοναπάρτη ανήκε στην γενιά των Στεφανοπούλων και έφερε το όνομα Καλόμερος, o οποίος μετανάστευσε από το Αιάκειο στην Τοσκάνη της Ιταλίας. Εκεί το όνομα Καλόμερος πήρε την ιταλική του μορφή και έγινε Buona Parte (δηλ. καλό μέρος).

(Φωτογραφία μου, μπροστά στο άγαλμα του Ναπολέοντα, στην Κορσική).

ΟΣΑ ΘΑ ΗΘΕΛΕΣ ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΤΗΣ ΚΩ

Μια μέρα σαν κι αυτή, 15/10/1902, ο γερμανός αρχαιολόγος Ρούντολφ Έρντικ ανακαλύπτει το Ασκληπιείο της Κω, ύστερα από υπόδειξη του Κώου ιστοριοδίφη Ιάκωβου Ζαρράφτη. 

Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από τους Ιταλούς αρχαιολόγους Laurenzi (1930) και Morricone (1937-38), μαζί με εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης και πλέον ο χώρος είναι διαμορφωμένος σε τρία επίπεδα (άνδηρα), που συνδέονται με κλίμακες.

Το Ασκληπιείο αποτελεί το σπουδαιότερο αρχαιολογικό μνημείο του νησιού, αλλά και ένα από τα πιο φημισμένα ασκληπιεία της αρχαιότητας. Στους αρχαίους χρόνους αποτελούσε χώρο λατρείας του θεού Ασκληπιού και χώρο θεραπείας αλλά και διδασκαλίας της Ιατρικής.


Εκεί δίδαξε ο Ιπποκράτης, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ιατρικής κατά την αρχαιότητα, στη σχολή που είχε ιδρύσει ο ίδιος.

Το Ασκληπιείο της Κω κτίστηκε σε απόσταση περίπου 4 χλμ από την πόλη, πάνω σε ένα λόφο σε ένα άλσος κυπαρισσιών. Κύριος του Άλσους ήταν ο Κυπαρίσσιος Απόλλων, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο κορινθιακού ρυθμού ναός. Στο χώρο του Ασκληπιείου εκτός από τον Απόλλωνα οι Κώοι λάτρευαν και άλλους Θεούς, όπως το Δία Ικέσιο, το Δία Πατρώο, το Δία Μηχανέα, την Αθηνά Φατρία, τον Απόλλωνα Κάρνειο και τις Μοίρες.

Σημαντικότερα ευρήματα στο Ασκληπιείο της Κω είναι δεκαεπτά επιγραφές οι οποίες δίνουν ιστορικές πληροφορίες, είκοσι – τέσσερα χειρουργικά εργαλεία, τα οποία περιγράφονται στα έργα της Ιπποκρατικής Συλλογής, μερικά μαρμάρινα αναθηματικά μέλη (ένα αυτί, ένα νοσηρό πέος και δύο γυναικεία στήθη) και σύνολο νομισμάτων του 4ου αιώνα μ.Χ.

Η σημερινή όψη του χρονολογείται από τον 2ο αιώνα π.Χ. και καθότι ιερό, στο Ασκληπιείο της Κω απαγορευόταν η κοπή των δέντρων. Το 32 π.Χ. ο Τυρούλλιος, ναύαρχος του Αντωνίου, έκοψε κυπαρίσσια του ιερού άλσους, για να ναυπηγήσει πλοία, και το επόμενο έτος, μετά την ήττα του Αντωνίου στο Άκτιο, θανατώθηκε στο Ασκληπιείο κατ’ εντολή του Οκτάβιου ως ιερόσυλος.

H οικοδομική δραστηριότητα στο χώρο του Ασκληπιείου άρχισε από τη μυκηναϊκή εποχή, αλλά τα ερείπια του ανεσκαμμένου συγκροτήματος δεν είναι παλαιότερα του 4ου π.Χ. αιώνα. Δηλαδή δεν έχει ανευρεθεί τίποτα απολύτως από το Ασκληπιείο του 5ου αιώνα, οπότε γεννήθηκε και διδάχθηκε την ιατρική ο Ιπποκράτης. Άλλωστε το 413-412 η Κως χτυπήθηκε από τον ισχυρότερο ως τότε σεισμό και λογικό είναι να καταστράφηκαν όποιες κατασκευές υπήρχαν στο ιερό.

Το παλαιότερο κτίσμα είναι ένας βωμός, που κατασκευάστηκε περί τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. και ήταν αφιερωμένος στους θεούς Ήλιο, Ημέρα, Εκάτη και στο γιο του Ασκληπιού, Μαχάονα. Τον αιώνα εκείνο άρχισε στο χώρο του ιερού η λατρεία του Ασκληπιού, περίπου ταυτόχρονα με τον συνοικισμό της πόλης της Κω.

Η Καππαδοκία του Γκαουντί

 

Οι βράχοι στις δυο πλευρές του δρόμου και τα σεληνιακά και σουρεαλιστικά τοπία, θυμίζουν έργο του Άντονυ Γκαουντί.

Μοιάζουν με δόντια, σφήνες και πριόνια, ψηλόλιγνα, φευγάτα. Αλλού σε αποχρώσεις του ροζ κι αλλού κάτασπροι καλυμμένοι με ένα καφετί πέτρινο σκουφί.

Είναι ν’ απορεί κανείς ποια αόρατη δύναμη τις κρατάει σε τέτοια ευάλωτη ισορροπία, αιώνες τώρα.

(Φωτό από το ταξίδι μου στην Καππαδοκία).