Ικαρία, μακροζωία σε χαλαρούς ρυθμούς

Περίεργο νησί αυτή η Ικαρία (ή Ικαριά). Έχει μια απίστευτη θετική ενέργεια που αν την αφήσεις να σε συνεπάρει θα νιώσεις πολύ ιδιαίτερα. 

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, ορεινό στο μεγαλύτερο μέρος του, διασχίζεται από την οροσειρά του Αθέρα (Πράμνος), με την υψηλότερη κορυφή του να φτάνει τα 1.041 μέτρα).   Στενόμακρη με μήκος 40 χιλιόμετρα από το ακρωτήριο Δράκανο μέχρι το ακρωτήριο Πάπας και πλάτος που φτάνει τα εννέα χιλιόμετρα. 

Ο Ίκαρος έδωσε το όνομά του σε αυτό το πανέμορφο νησί του Βορείου Αιγαίου, που βρίσκεται στα δυτικά της Σάμου και ανατολικά από τη Μύκονο. Σύμφωνα με το μύθο οι Δαίδαλος και Ίκαρος δραπέτευσαν από το βασίλειο του Μίνωα πετώντας. Γοητευμένος από την πτήση του ο Ίκαρος δεν κατάλαβε πως πλησίασε τον ήλιο και τα κέρινα φτερά του έλιωσαν, για να καταπέσει ευθύς αμέσως στο πέλαγος που πήρε το όνομά του.  

Η Ικαρία έχει πλούσια προϊστορία και ιστορία και οι αρχαίες ονομασίες της ήταν Μάκρη και Δολίχη για το μήκος της, αφού στην αρχαιοελληνική δολιχός σήμαινε μακρύς και Ιχθυόεσσα όπως την κατονομάζει ο Όμηρος για τα άφθονα ψάρια στα νερά που την περιβρέχουν.

Τα λιμάνια Άγιος Κήρυκος, πρωτεύουσα του νησιού και ο Εύδηλος, στο Βορρά θα καλύψουν κάθε σου ανάγκη για διαμονή, φαγητό και διασκέδαση και θα αποτελέσουν ορμητήριο για εξορμήσεις στην ύπαιθρο. 

Στον ορεινό Χριστό Ραχών, τα μαγαζιά ανοίγουν αργά το βράδυ και κλείνουν νωρίς το πρωί, ενώ  η πιο διάσημη παραλία της Ικαρίας, είναι οι Σεϋχέλλες, ένας κρυμμένος όρμος στα νότια, με τροπικά χρώματα και διάφανη θάλασσα, λίγο πριν το μικροσκοπικό χωριό του Μαγγανίτη, που δε νοείται να μην επισκεφτείς.

Ο Αρμενιστής (απέχει 51 χλμ από τον Άγιο Κήρυκο). Ο Νας 

(απέχει περίπου 4 χιλιόμετρα από τον Αρμενιστή) είναι η παραλία που φιλοξενεί εδώ και αιώνες τον Ναό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος.  Όταν φυσάει βοριάς στον Να αναπτύσσεται κυματισμός με πολύ επικίνδυνα ρεύματα για τους κολυμβητές. Ακριβώς λόγω αυτής την επικινδυνότητας των νερών, υπάρχει σκοινί από την παραλία μέχρι βαθιά στη θάλασσα, το οποίο σε περίπτωση ανάγκης θα σε βοηθήσει να βγεις στην ακτή. Ο Νας είναι επίσης ιδιαίτερα δημοφιλής στους γυμνιστές και τους φίλους του ελεύθερου κάμπινγκ.

Το Ιερό είναι ένας κλειστός  κολπίσκος με γαλαζοπράσινα νερά, υπέροχη αμμουδιά και πλούσια βλάστηση. Στη σπηλιά της πιστεύεται ότι ανατράφηκε ο θεός Διόνυσος.  Απέχει 16 χιλιόμετρα από τον Άγιο Κήρυκο.

Διαδοχικές αμμουδερές παραλίες κοντά στο χωριό Αρμενιστής, βρίσκονται στην βόρεια πλευρά του νησιού. Η Κεραμέ, αγαπημένη των ψαροντουφεκάδων, είναι βοτσαλωτή παραλία στη νότια πλευρά του νησιού και απέχει 14,4 χιλιόμετρα από τον Άγιο Κήρυκο. Εδώ θα θαυμάσετε το καλύτερο ηλιοβασίλεμα του νησιού.

Η παραλία  Φάρος, η μεγαλύτερη στην Ικαρία, βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, διαθέτει πολύ εύκολη πρόσβαση, ενώ προσφέρει και θέα στους Φούρνους, Θύμαινα και Σάμο. 

Στη Μεσακτή πας για να σερφάρεις αλά Καλιφόρνια Ντριμ.

Η Ικαρία είναι γνωστή σαν «νησί του ραδίου» από τις ιαματικές πηγές που βρίσκονται δυτικά του Αγ. Κηρύκου, μοναδικές σε ολόκληρο τον κόσμο για την ποσότητα ραδιενέργειας και τη χημική τους σύνθεση. Οι θερμοπηγές στο νησί είναι συνολικά οκτώ και αναβλύζουν σε διάφορα παράκτια κυρίως σημεία της. 

Το ωραιότερο και πιο άγριο κομμάτι του νησιού είναι αυτό που οδηγεί από τις Ράχες προς το Καρκινάγρι και τον Μαγγανίτη. Η Ικαρία ενδείκνυται για περιπάτους και πεζοπορίες στο Να, προς τους καταρράκτες, στα Μοναστήρια ή στο φράγμα.

Πριν φύγεις να δοκιμάσεις τα κατσίκια που μοιάζουν με κρι κρι και οι ντόπιοι τα λένε ρέσκα, το πευκόμελο πλούσιο σε αντιοξειδωτικά και ιχνοστοιχεία και την καθούρα, ντόπιο τυρί κάτι σαν αλμυρή φέτα και μοτσαρέλα. Οικονομικά στο νησί είναι παντού. Η παράδοση επιβάλλει καφέ και γλυκό στις 2 τα ξημερώματα.

Τα πανηγύρια αξιολάτρευτα ( θα μάθετε τι πάει να πει "Ικαριώτικος" ) και οι  άνθρωποι ωραίοι. Kαθόλου τυχαίο ότι είναι το νησί της… μακροζωίας.  Η βρετανική εφημερίδα Daily Mail, τονίζει πως η Ικαρία δικαίως έχει ενταχθεί στον κατάλογο με τις «Μπλε Ζώνες», τις πέντε δηλαδή περιοχές στον κόσμο όπου οι κάτοικοί τους ζουν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στη Γη. Σύμφωνα με δημοσίευμά της, οι Ικαριώτες έχουν 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να φθάσουν τα 90 από ό,τι οι Αμερικανοί, ενώ ζουν, κατά μέσο όρο, 10 χρόνια περισσότερο από ότι οι υπόλοιποι κάτοικοι της Ευρώπης.

Σίκινος, η μαγεία του απόκοσμου

Τόπος μικρός μεγεθυμένος μονάχα από το φως του, τη θάλασσα και τους υπέροχους απάτητους γκρεμούς του. Σίκινος, μια κουκίδα σκόνης ή αλμύρας των Κυκλάδων. Ο τόπος δεν είναι τουριστικός προορισμός για τους πολλούς, αλλά τόπος για εκείνους που θέλουν να νιώσουν τη μαγεία του απόκοσμου, ανάμεσα σε ζεστούς ανθρώπους. Το νησί βρίσκεται στο νότιο τμήμα των Κυκλάδων, ανάμεσα στην Ίο και τη Φολέγανδρο. Έχει 300 κατοίκους, που έχουν μάθει να παλεύουν με το χρόνο και τις αντίξοες συνθήκες.

Κατοικημένη από τη Μυκηναϊκή εποχή, οφείλει το όνομά της στο Σίκινο, το γιο του Θόα, μυθικού βασιλιά της Λήμνου. Λεγόταν και Οινόη χάρη στα πολλά της αμπέλια. Σε όλες τις εποχές ακολούθησε την τύχη των Κυκλαδίτικων νησιών και δέχτηκε επανειλημμένα πειρατικές επιδρομές με μεγαλύτερη αυτή του 1774.

Ύστερα από μακρύ ταξίδι φτάσαμε στο λιμανάκι της Άνω Πρόνοιας ή Αλοπρόνοιας. Ο απάνεμος όρμος φιλοξενεί ψαροκάικα και τα βαρκάκια που ξεκινούν για Φολέγανδρο, αλλά και για τις παραλίες του Αγίου Νικολάου, το Διαλισκάρι και τον Αγιο Ιωάννη. Πολλοί κολυμπούν στην απαλή αμμουδιά του λιμανιού κοντά στα καφέ - ουζερί που σερβίρουν φρέσκο χταπόδι. 

Ένας ανηφορικός δρόμος 3,5 χιλιομέτρων ενώνει το λιμάνι με τη Χώρα ή Κάστρο. Από τους δυο συνοικισμούς που συγκροτούν τη Χώρα, ο παλαιότερος είναι το κάστρο που λέγεται και Σίκινος, ενώ το Χωριό είναι δημιούργημα των νεώτερων χρόνων.

Αξίζει να δείτε

Πολλά τα αξιοθέατα για ένα νησί με έκταση 41 τ. χλμ. Στη Χώρα ή Χωριό  πρέπει να δείτε:

- Τα Αρχοντικά, που είναι από τα καλύτερα δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων.

- Την εκκλησία της Παντάνασσας – Τίμιος Σταυρός, στα ανατολικά της πλακόστρωτης πλατείας. Ιδρύθηκε το 1787, έχει ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο εξαιρετικής τέχνης και θαυμάσιες μεταβυζαντινές εικόνες της Κρητικής Σχολής. Σύμφωνα με το θρύλο η θαυματουργή εικόνα έφυγε από την Κρήτη και ταξίδεψε στο Αιγαίο με αναμμένο το καντήλι της ώσπου έφτασε στη Σίκινο.

- Τους τρεις ανεμόμυλους στο ψηλότερο σημείο της χώρας.

- Το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Χτισμένο στην άκρη βράχου σε εκπληκτική τοποθεσία, δίνει την εντύπωση κάστρου καθώς περιβάλλεται με τείχος. Χρησίμευε σαν καταφύγιο των κατοίκων κατά τις πειρατικές επιδρομές. Το μοναστήρι έπαψε να λειτουργεί ­ επί Όθωνος ­ στα 1834.

- Το Λαογραφικό Μουσείο στεγάζεται σ ένα παλιό ελαιοτριβείο στη Χώρα.

- Σπάνιο μνημείο, σωστό στολίδι η Επισκοπή, 1 χλμ. έξω από τη Χώρα. Εκεί σώζονται τα σημαντικότερα δείγματα αρχαίας κατοίκησης στο νησί. Μονοπάτι που αρχίζει από το σχολείο της Χώρας οδηγεί στην πλαγιά του βουνού, στη ΒΔ πλευρά του νησιού. Εδώ είχαν εγκατασταθεί οι Ίωνες άποικοι και έχτισαν τη Σίκινο. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα λείψανα ναόσχημου οικοδομήματος που αρχικά θεωρήθηκε ναός του Πυθίου Απόλλωνα, μάλλον όμως πρόκειται για ηρώο που χτίστηκε τον 3ο αι. π.Χ. στην περιοχή του αρχαίου νεκροταφείου. Στον 5ο αι. μ.Χ. μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό και σήμερα είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

- Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αρχαίοι οικισμοί. Στα νότια της Επισκοπής, στην περιοχή της Αγ. Μαρίνας, όπου και το γραφικό εκκλησάκι, σώζονται ερείπια οικοδομημάτων, τμήματα τείχους, μαρμάρινα γλυπτικά κομμάτια και όστρακα αγγείων. Η φύση είναι άγρια, αλλά αξίζει τον κόπο γιατί προσφέρει εξαιρετική θέα. 

Ένας δεύτερος οικισμός βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά του νησιού, κοντά στο ακρωτήριο Μάλτα, το Παλιόκαστρο. Από εδώ έχετε όμορφη θέα στο πέλαγος και απέναντι αγναντεύετε την Ίο.

- Αξέχαστη θα σας μείνει μια βόλτα με βάρκα στη Μαύρη Σπηλιά, στα βορειοδυτικά, το μεγαλύτερο από τα σπήλαια που υπάρχουν στο νησί.

Τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση στη Σίκινο παρουσιάζει η Αλοπρόνοια η Άνω Πρόνοια. Απέχει 3 χλμ. από τη Χώρα.

Παραλίες

Πολύ καλό μπάνιο θα κάνετε στην αμμουδιά της Αλοπρόνοιας μπροστά στο λιμάνι. Δεξιά από το λιμάνι υπάρχει μια μικρότερη παραλία με πλατιά βράχια, όπου τα πράγματα είναι πιο ήρεμα.

Νούμερο «1» στο νησί είναι ο Άη Γιώργης με την παχιά άμμο και τα καταγάλανα νερά. Στον Άγιο Παντελεήμονα θα φτάσετε με καϊκι. 

Μερικές άλλες παραλίες που αξίζει να απολαύσετε είναι η Μάλτα και το Δαλισκάρι, από τα πιο γνωστά μέρη του νησιού. Ο Καρράς, τα Σαντοριναίικα, η Πέτρα και ο Άϊ Γιάννης (1,5 ώρα με τα πόδια από την Επισκοπή) είναι μαγευτικές παραλίες που σίγουρα θα σας γοητεύσουν.

Όσοι διαθέτουν σκάφος έχουν περισσότερες επιλογές. Μπορούν να κάνουν το γύρο του νησιού και να διαλέξουν μια ήσυχη γωνιά με πεντακάθαρα νερά στις μικρές ακατοίκητες βραχονησίδες. 

(βότσαλα, άμμο, κρυστάλλινα νερά και κάποια αρμυρίκια για σκιά. Τα βράχια που πλαισιώνουν την παραλία είναι ιδανικά για εξερευνήσεις με τη μάσκα! 

Διαλισκάρι: Μικρός αμμουδερός κολπίσκος που περιβάλλεται από εντυπωσιακά βράχια. Έχει άγρια ομορφιά, γαλαζοπράσινα διαυγή νερά και 2-3 αρμυρίκια που παρέχουν λίγη σκιά. Διαθέτει κάποιες ομπρέλες και είναι προσβάσιμη με αμάξι.

Μάλτας: Η πιο απομακρυσμένη παραλία του νησιού, προσβάσιμη είτε με καραβάκι που αναχωρεί από την Αλοπρόνοια είτε με τα πόδια (η διαδρομή είναι μεγάλη). Περιβάλλεται από βράχια, έχει βότσαλο, άμμο και υπέροχα κρυστάλλινα νερά, αλλά δεν διαθέτει φυσική σκιά.

Άγιος Παντελεήμων: Παραλία με άγρια ομορφιά, διαθέτει βότσαλα, βραχώδη βυθό και πεντακάθαρα νερά. Μπορείς να φτάσεις ακολουθώντας το μικρό μονοπάτι από την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα ή να πάρεις καΐκι από το λιμάνι.

Σαντοριναίικα: Άμμος, βότσαλα, βράχια και υπέροχα τιρκουάζ νερά συνθέτουν το παραδεισένιο σκηνικό. Πρόσβαση είτε από μονοπάτι είτε με το καραβάκι από την Αλοπρόνοια.

Άη Γιάννης: Μικρή, ερημική, βραχώδης παραλία με βότσαλο, διάφανα νερά και χωρίς σκιά. Η πρόσβαση είναι σχετικά δύσκολη, καθώς χρειάζεται πεζοπορία 3-4 χλμ. από την Επισκοπή (περίπου 1,5 ώρα σε δύσβατο μονοπάτι).

Γιορτές - Πανηγύρια

Οι ντόποιοι ανοίγουν εύκολα το σπίτι τους και καλοδέχονται τον ξένο έχοντας πάντα ανεξάντλητη όρεξη για πειράγματα, για γλέντια και για πανηγύρια.  Στολισμένη με πέτρινα αρχοντικά, κουκλίστικα σπιτάκια, ξερολιθιές, καμάρες, στενά πλακόστρωτα δρομάκια που πνίγονται στις ανθισμένες μπουκαμβίλιες και ανεμόμυλους στην κορυφή, η Σίκινος θα σας γοητεύσει. Όλα εδώ είναι αυθεντικά. 

Πανηγύρια γίνονται το Δεκαπενταύγουστο, της Ζωοδόχου Πηγής, στα Εισόδια της Θεοτόκου 21 Νοεμβρίου και στις 27 Μαρτίου στη γιορτή της Παναγίας της Παντάνασσας με παραδοσιακά γλέντια που συνοδεύονται με κατσίκι στο φούρνο γεμιστό με κουκουνάρι.

Φαγητό - Τοπικά προϊόντα

Για ολόφρεσκα ψάρια και άλλα θαλασσινά φημισμένο είναι το «Στέκι του Γαρμπή». Στην «Αλμύρα»,στον Άη Γιώργη, δοκιμάστε κακαβιά. Υπέροχα είναι και τα μαγειρευτά στις ταβέρνες του νησιού. Καλή κουζίνα έχει το «Ηλιοβασίλεμα». Δοκιμάστε γεμιστό κουνέλι με πατάτες η ρεβίθια στο φούρνο στην «Όστρια» στο λιμάνι , στην «Κληματαριά» σκορδαλιά και αμπελοφάσουλα, σαλάτα με κάπαρη, ντόπια τυριά, ξυνόγαλο και παστέλι. Τα πάντα με αγνά υλικά και ντόπιες συνταγές. Παραδοσιακό καφενείο είναι αυτό του Ζαχαρία ο οποίος σερβίρει «υποβρύχιο» μαζί με τον καφέ!  Το φημισμένο από την αρχαιότητα τοπικό κρασί, το ντόπιο ρακόμελο, το μέλι, αλλά και το αρνάκι, τους φαβοκεφτέδες, την πορτοκαλόπιτα, το ξινόγαλο, τη σαλάτα κάπαρη, είναι όλα όσα θα δέσουν τις αναμνήσεις σας με γεύσεις και αρώματα.

Αξίζει φεύγοντας να πάρετε μαζί σας το γλυκόπιοτο σικινιώτικο κρασί, θυμαρίσιο μέλι, ελιές και παρθένο λάδι.

Ταξιδέψτε στη Σίκινο και «η μικρή κυρία των Κυκλάδων» θα σας κερδίσει με τις φυσικές ομορφιές και τους ανθρώπους της που έχουν κρατήσει αναλλοίωτο το παραδοσιακό κυκλαδίτικο χρώμα. Δεν είναι τυχαίο που τη Σίκινο ύμνησε μέσα από την ποίησή του ο Οδυσσέας Ελύτης.

Παναγία Καλόπετρα, ο ιστορικός ναός του Αλέξ. Υψηλάντη στη Ρόδο

Δεκαπενταύγουστο πανηγυρίζει στη Ρόδο και η Ιερά Μονή Παναγίας Καλόπετρας (Πεταλούδες), που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σήμερα, Σάββατο 14/08/2021 στις 19:30 θα τελεσθεί Μέγας Πανηγυρικος Αρχιερατικός Εσπερινός χοροστατούντος του Σεβ. Μητροπολιτου Νουβίας κ.κ. Σαββα και αύριο Κυριακη 15/08 πρωί στις 07:00, Όρθρος και Πανηγυρικη Θεία Λειτουργία.

Η Παναγία Καλόπετρα, βρίσκεται 8 χλμ. νότια του χωριού Θεολόγος και 23 χλμ. από την πόλη της Ρόδου. Ανεγερμένη μέσα σε πευκόφυτη ορεινή περιοχή στο ύψωμα του βουνού Λευκόποδα λειτούργησε ως κοινοβιακή μονή, η οποία βρισκόταν σε μεγάλη ακμή ως τις αρχές του 20ου αι. Υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι ο ναός προϋπήρχε της κατακτήσεως της Ρόδου από τους Οθωμανούς, αποτελώντας τμήμα ενός ευρύτερου δικτύου ελέγχου και επικοινωνίας της ενδοχώρας του νησιού.

Στη σημερινή του μορφή το καθολικό είναι ένα μονόχωρο κτίσμα, διαστάσεων 15x7 μ., με γοτθικά χαρακτηριστικά σταυροθολιακών εκκλησιών της Δωδεκανήσου και επιμέρους μορφολογικά στοιχεία με οθωμανικές επιρροές.

Στην τοξωτή υπέρθυρη κόγχη της εισόδου επί της δυτικής πλευράς βρίσκεται εντοιχισμένη κτητορική επιγραφή, διαστάσεων 43x46 εκ., ενώ μια δεύτερη αναγνωρίζεται στην κορυφή του τόξου. Αμφότερες σχετίζονται με τον παλαιότερο τρουλαίο ναό. Συγκεκριμένα, στην πρώτη αναφέρεται ότι κτίτορας της μονής υπήρξε ο ηγεμόνας της Βλαχίας Βοεβόδας Αλέξανδρος Υψηλάντης, ενώ στη δεύτερη παρατίθεται η χρονολογία κτίσης στα 1784.

Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο, εν μέρει επιχρυσωμένο, και ακολουθεί την τυπική καθ’ ύψος τριμερή διαίρεση. Εικάζεται ότι κατασκευάσθηκε προ του 1862, δεδομένου ότι η χρονολογία αυτή σώζεται στη δεσποτική εικόνα της Παναγίας, έργο του Κρητικού Νικολάου Χατζηιωάννου, ο οποίος φιλοτέχνησε και τη δεσποτική εικόνα του Χριστού. Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου φιλοξενείται σε ξεχωριστό προσκυνητάρι επί του νότιου τοίχου στα δεξιά του τέμπλου. Καθώς φέρει την χρονολογία 1812, είναι προφανές ότι προέρχεται από τον προγενέστερο ναό που οικοδόμησε ο Αλ. Υψηλάντης, που ήρθε στη Ρόδο Σεπτέμβριο του 1782.

Με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη (1726-1806) συνδέεται μια φορητή εικόνα, γνωστή ως η «εικόνα του Υψηλάντη». Η εικόνα ιστορεί την περιπέτεια ενός στόλου σε θαλασσοταραχή, εκ του οποίου έχει διασωθεί ένα μόλις πλοίο από τα είκοσι. Η σωτηρία του οφείλεται σε θαυματουργική παρέμβαση της Παναγίας, η οποία παριστάνεται Βρεφοκρατούσα να ξεπροβάλει μέσα από το σκοτεινό ουρανό στην άνω αριστερή γωνιά της εικόνας. Στο κάτω μέρος αναγνωρίζεται η λατινική επιγραφή «VOTUM FECIT ET GRATIAM ACCEPIT», δηλαδή «Ευχήν έκαμα και χάριν έλαβα».

Κατά την παράδοση, ο Αλ. Υψηλάντης κινδύνευσε από τρικυμία κοντά στην παραλία του Θεολόγου και σώθηκε χάρη στην θαυματουργική παρέμβαση της Παναγίας, την οποία επικαλέσθηκε. Φθάνοντας στην ακτή παρατήρησε στην κορυφή ενός βουνού μελιχρόν φέγγος να επιχρίει τον ουρανό. Όταν έφθασε εκεί, βρήκε εικόνισμα της Παναγίας, στης οποίας την παρέμβαση απέδωσε τη σωτηρία του. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης και σε θύμηση αυτού του γεγονότος ανήγειρε στο σημείο εύρεσης της εικόνας ναό, αφιερωμένο στη Θεοτόκο.

Η εικόνα σήμερα φυλάσσεται για λόγους ασφαλείας στο σκευοφυλάκιο του ενοριακού ναού του Αγίου Σπυρίδωνος στο Θεολόγο, καθώς η μονή έμεινε χωρίς αδελφότητα ήδη από τις αρχές του 20ου αι.

Στη μονή παραμένουν μερικά εκκλησιαστικά βιβλία τυπωμένα στη Βενετία το 1754, ένα Ιερό Ευαγγέλιο τυπωμένο στα 1745 και ένα αργυρό Δισκοπότηρο με χρονολογία του 1873.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης (1725 - 13 Ιανουαρίου 1807), γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γιος του Ιωάννη Υψηλάντη, μεγάλου διερμηνέα (δραγουμάνου) της Υψηλής Πύλης και γόνου ισχυρής αρχοντικής Φαναριώτικης οικογένειας. Πολυμαθέστατος και κάτοχος της γαλλικής, ιταλικής, τουρκικής, ελληνικής, αραβικής και περσικής, διορίστηκε το 1774 μέγας διερμηνέας της Υψηλής Πύλης και ένα μήνα αργότερα ηγεμόνας της Βλαχίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τον Φεβρουάριο του 1782.

Απαραίτητη διευκρίνηση: Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, κτήτορας της Καλόπετρας γεννήθηκε το 1726 και δεν είναι το ίδιο πρόσωπο (όπως νομίζουν πολλοί) με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αρχηγό της Φιλικής Εταιρίας, ο οποίος γεννήθηκε το 1792. 

(Υ.Γ.: Όσοι μπείτε στον πειρασμό να αντιγράψετε το άρθρο μη ξεχάσετε να αναφέρετε την πηγή https://enlefko.blogspot.com/  )

Οι Παναγίες που αγκαλιάζουν φιλεύσπλαχνα τη Ρόδο

Η θεϊκή Της μορφή, αιώνες τώρα, στολίζει κάθε σπιτικό εικονοστάσι και με το θεόπεμπτο βλέμμα Της αγκαλιάζει στοργικά και φιλεύσπλαχνα κάθε άνθρωπο που καταφεύγει στη θεία χάρη Της.

Ο χριστιανισμός έκανε την εμφάνισή του πολύ νωρίς στη Ρόδο χάρη στο ιεραποστολικό έργο του Αποστόλου Παύλου, ο οποίος την επισκέφθηκε περί το τέλος της τρίτης αποστολικής περιοδείας του, κατευθυνόμενος προς τα Ιεροσόλυμα. Κατά την παράδοση, αποβιβάσθηκε στο μικρό λιμάνι της Λίνδου που έκτοτε φέρει το όνομά του, και με την παρουσία και το κήρυγμά του έθεσε τα θεμέλια της ορθοδοξίας, η οποία εδραιώθηκε και απλώθηκε σε όλο το νησί. Απόδειξη του έργου του, ο μεγάλος αριθμός ναών ανεγερμένων διαχρονικά. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ενοριακός σήμερα Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που δεσπόζει στον πυρήνα του οικισμού ανεγέρθηκε τον 13ο αι. στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο πάνω στα οικοδομικά κατάλοιπα προηγούμενου, πιθανόν του 10ου αι. Στη Λίνδο η εκκλησία της Παναγίας είναι του 15ου αιώνα με ενδιαφέρουσες αγιογραφίες, έργα του ζωγράφου Γρηγόρη, από τη Σύμη στα 1779, όπως αναφέρει η επιγραφή πάνω από την πόρτα.

Στο Ασκληπιό της Ρόδου ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι του 11ου αιώνα μ.Χ. και στο πανηγύρι που γινόταν οι τσοπάνηδες προσέφεραν στην εκκλησία νωπό τυρί, το οποίο αφού αγιάζονταν το μοίραζε ο παπάς στους πιστούς μετά τον εσπερινό της Ανάστασης. Το ίδιο γινόταν και τον Δεκαπενταύγουστο, αλλά αντί τυρί μοίραζαν σταφύλια. Ο αρχικός ναός είναι κατάγραφος από τοιχογραφίες, οι οποίες ανήκουν σε τρία τοιχογραφικά στρώματα. Το πρώτο, χρονολογημένο στο α΄ τέταρτο του 16ου αι. εντοπίζεται στο ιερό. Η ζωγραφική της συγκεκριμένης φάσης έχει εκτελεστεί από μία τοπικής εμβέλειας «σχολή» που δρα κυρίως στην Κω και στην Κάλυμνο. Το δεύτερο στρώμα καταλαμβάνει το χώρο του κυρίως ναού και ανήκει στο β’ μισό του 17ου αι. και συγκεκριμένα μεταξύ 1676/1677, βάσει επιγραφών. Η τρίτη φάση αφορά σε ορισμένες επιζωγραφήσεις κυρίως του 1930 εντοπισμένες στο βόρειο και δυτικό σκέλος του σταυρού. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης, εκτελεσμένο από τον αγιογράφο και μοναχό Μιχαήλ, καταγόμενο από το Νεοχώρι της Χίου, ο οποίος επέλεξε να εικονογραφήσει σκηνές αντλούμενες από το βιβλίο της Αποκάλυψης. 

Η Παναγία της Φιλερήμου βρίσκεται στο ομώνυμο βουνό Φιλέρημος, νότια της κωμόπολης Ιαλυσός (Τριάντα), 11 χλμ. από την πόλη της Ρόδου, καταλαμβάνοντας έκταση πυκνού δάσους περίπου 2.500 στρ. Με υψόμετρο 264 μ. δεσπόζει στην ευρύτερη περιοχή και προσφέρει μοναδικές θέσεις θέασης προς τις βορειοδυτικές ακτές και την ενδοχώρα. Ο λόφος Φιλέρημος πιθανόν έλαβε το όνομα ενός μοναχού που ήλθε από την Ιερουσαλήμ μεταξύ 11ου-13ου αι. φέρνοντας μαζί του την εικόνα της Παναγίας που εθεωρείτο έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Κατ’ άλλους η τοποθεσία φαίνεται να αποκτά το όνομά της κατά τον 10ο αι. με την ίδρυση του βυζαντινού μοναστηριού και την παρουσία αδελφότητας, η οποία διήγαγε έναν ήρεμο μοναχικό βίο μέσα σε ένα ανάλογο περιβάλλον. Η τρίτη εκδοχή ότι προέρχεται από τους ερημίτες που ζούσαν στις σπηλιές του όρους κατά το Μεσαίωνα και η τελευταία, η οποία ανάγεται επίσης στους μεσαιωνικούς χρόνους, θέλει το τοπωνύμιο να σχετίζεται με το επώνυμο κάποιου επιφανούς προσώπου, ιδιοκτήτη μεγάλης έκτασης της περιοχής.

Στο κέντρο των Τριαντών (Ιαλυσού), και αμέσως νότια της κεντρικής πλατείας του βρίσκεται ο ενοριακός Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ναός οικοδομήθηκε το 1756 στον αρχιτεκτονικό τύπο της μονόκλιτης σταυροθολιακής βασιλικής δωδεκανησιακού τύπου με πρόναο και γυναικωνίτη. Τα επιμέρους στοιχεία του διαμορφώθηκαν σταδιακά, όπως προκύπτει από τα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά τους χαρακτηριστικά και επιβεβαιώνεται από τον κώδικα της εκκλησίας. Ο νάρθηκας με πατάρι γυναικωνίτη οικοδομήθηκε μεταξύ 1857 και 1860, η εντυπωσιακή κύρια είσοδος στη βόρεια πλευρά το 1902/1903, ενώ το πενταόροφο πυραμιδοειδές κωδωνοστάσιο το 1939. Το μαρμάρινο δάπεδο της εκκλησίας επιστρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1940 και φιλοξενεί στο κέντρο του κυρίως ναού, επιτύμβια ψηφιδωτή πλάκα του τάφου του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Παρθενίου με χρονολογία 1805 και παράσταση δικέφαλου αετού. Η αγιογράφηση των τοίχων που αναπτύσσεται πάνω από την ορθομαρμάρωση, ξεκίνησε το 2009 και αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2016. Στο ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο και εν μέρει επιζωγραφισμένο τέμπλο του ναού, το οποίο αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα οθωμανικού μπαρόκ στα Δωδεκάνησα, αναγνωρίζονται δύο κατασκευαστικές φάσεις. Η πρώτη αφορά στο μεσαίο και κατώτερο τμήμα του που χρονολογείται το 1782 και θεωρείται έργο του μαστρο-Δράκου Ταλιαδούρου από την Κω. Η δεύτερη φάση αντιστοιχεί στην ανώτερη ζώνη του, με το σταυρό και τα λυπηρά, φιλοτεχνημένο το 1810, ακολουθώντας αρκετά πιστά τη διακόσμηση του παλιότερου τμήματος.

Στο Μεσαναγρό η Κοίμηση της Θεοτόκου ανεγέρθηκε αρχές του 13ου αιώνα και εκτός από τις αγιογραφίες διασώζεται μεγάλη μαρμάρινη παλιοχριστιανική κολυμπήθρα με επιγραφή.

Στη θέση «Έβγαλες» 4,5 χιλιόμετρα από το Μεσαναγρό υπάρχει η Παναγία η Πλημμυριανή, μοναστηράκι του 17ου αιώνα. Λίγα μέτρα βορειοδυτικά υπάρχει πηγή, το νερό της οποίας περνά κάτω από το μοναστήρι και θεωρείται αγίασμα.

Στην Κατταβιά η Παναγία η Καθολική οικοδομήθηκε περί τον 10ο αιώνα στα ερείπια πιθανόν μιας παλιότερης, παλαιοχριστιανικής βασιλικής, από την οποία σήμερα διατηρούνται μόνο μερικά αρχιτεκτονικά μέλη.

Η Παναγία η Καθολική στην Κρεμαστή βρίσκεται σε θέση όπου βρισκόταν παλιός ναός, ρυθμού βασιλικής, που χτίστηκε το 1839. Οι ντόπιοι την ονομάζουν και «Μαυρομάτα» και αφιερώνουν χρυσά και ασημένια ομοιώματα γιατί πιστεύουν πολύ στη θαυματουργό της δύναμη. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε στην Κρεμαστή από τους Αγίους Τόπους από κάποιο ροδίτη, που ήταν ασκητής στα μέρη εκείνα.

Στην Κοιλάδα των Πεταλούδων η Παναγία η Καλόπετρα υπάρχει από το 1489. Η Εκκλησία είναι σ' ένα μικρό πλάτωμα του βουνού «Λευκόποδα» ή «Λευτόπαγος» χτισμένη από τον ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρο Υψηλάντη (1782).  Στο χάρτη το βουνό γράφεται και Λευκόπεδα , από το χρώμα του χώματος.  Το Μοναστήρι υπήρχε στα 1489, γιατί αν δεν προϋπήρχε της κατακτήσεως της Ρόδου το 1522, οι Τούρκοι δεν θα επέτρεπαν επισκευή ή ανέγερσή του. Κατέρρευσε το 1779 και ξανακτίστηκε το 1782 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας και πρωταγωνιστή της Επανάστασης του 1821. Το μοναστήρι έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο με παλαιές εικόνες και δάπεδο βοτσαλωτό. Διασώζονται εκκλησιαστικά βιβλία τυπωμένα το 1745 στη Βέρνη και στη Βενετία.

Στ’ Αφάντου η Παναγία η Καθολική είναι τρίκλιτη βασιλική με ιωνικά κιονόκρανα στο εσωτερικό και στον Έμπωνα η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι η κεντρική εκκλησία. 

Στο Σκιάδι, 90 χιλιόμετρα από τη Ρόδο, υπάρχει η Παναγία η Σκιαδενή. Οφείλει το όνομά της στο «σκιάδιον» (=σκιερό, ιερό τοπίο). Στη θέση της υπήρχε αρχαίο ελληνικό ιερό της Αρτέμιδας. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας (φωτογραφία), είναι μια από τις τέσσερις που ιστόρησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρξε από τους σπουδαιότερους λατρευτικούς τόπους της Ρόδου. Λέγεται ότι Τούρκος αξιωματούχος που θέλησε να προσβάλει τους χριστιανούς κάρφωσε με το ξίφος του το εικόνισμα και τρύπησε το δεξί μάγουλο της Παναγίας, απ’ όπου βγήκε αίμα και νερό. Τότε το χέρι του Τούρκου παρέλυσε και μετά τρεις μέρες, αφού μετάνιωσε, η Παναγία τον θεράπευσε. Η Παναγία η Σκιαδενή πανηγυρίζει 8 Σεπτεμβρίου.

Κλείνοντας με τις Παναγίες της Ρόδου πρέπει ν’ αναφερθεί και η Παναγία Φανερωμένη. Λέγεται και Λουβιαρίτσα επειδή στα κελιά της έμεναν οι λουβιάρηδες (λεπροί) του νησιού.Τέλος, στις Παναγίες του νησιού μας να προσθέσουμε την Παναγία τη Γαλατούσα, 1 χιλιομ. δυτικά από το Βάττι (αφιερωμένη στις γυναίκες που δεν κατεβάζουν γάλα για τα μωρά τους), την Παναγία την Παραϊλενή στην παραλία της Κρεμαστής και την Παναγία της Παραμυθίας, μεταξύ Αφάντου και Κολυμπίων.

Υπάρχουν εκκλησίες της Παναγίας και εντός της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου. Αυτές είναι: 

Η εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της οδού Ιπποτών, στο Κολλάκιο. Ο ναός ήταν ο μητροπολιτικός της βυζαντινής πόλης, και κατά την ανέγερσή του εφαρμόστηκαν οι αρχές της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Ο αρχικός πυρήνας του κτηρίου οικοδομήθηκε πιθανότατα κατά τον 11ο αι. και ανήκε στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού.

Η Παναγία του Μπούργκου είναι ένας ναός ο οποίος δεν διατηρείται ακέραιος. Ωστόσο, είναι εμφανές με την πρώτη ματιά ότι πρόκειται για ένα λαμπρό μνημείο. Αποτελεί την απόδειξη ύπαρξης στη Ρόδο μιας ιδιαίτερης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, που αναπτύχθηκε την περίοδο της Ιπποτοκρατίας, και της οποίας αποτελεί ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα (το άλλο είναι η Παναγία της Φιλερήμου). Τα ίχνη της εκκλησίας μέχρι την εποχή της Ιταλοκρατίας ήταν δυσδιάκριτα, καθώς στο εσωτερικό της είχαν ανεγερθεί έξι κατοικίες. Δεν υπάρχουν ίχνη που να υποδηλώνουν ότι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ο χώρος είχε μετατραπεί σε τέμενος, πρακτική πολύ συνηθισμένη.

Τα ερείπια της Παναγίας της Νίκης βρίσκονται δίπλα ακριβώς από τον Άγιο Παντελεήμονα, στην Π. Πόλη. 

Πάνω από χίλιες είναι οι ονομασίες που έχει η Παναγία. Εκατοντάδες είναι οι παραδόσεις και οι θρύλοι που ο λαός με τη βαθιά και αταλάντευτη πίστη του της έχει αποδώσει. Η καθαγιασμένη οπτασία της ενθαρρύνει κάθε πιστό που παραδίνεται στη θεία δύναμή της.

«Αχ…Παναγία μου»!  Είναι δύο απλές, αλλά τόσο καταλυτικές λέξεις, που αποτελούν αναπόσπαστη ανάγκη της καθημερινότητάς μας.

(Υ.Γ.: Όσοι μπείτε στον πειρασμό να αντιγράψετε το άρθρο μη ξεχάσετε να αναφέρετε την πηγή https://enlefko.blogspot.com/  )

Οι Παναγίες της Δωδεκανήσου

Ολόκληρος ο Αύγουστος είναι αφιερωμένος στην Παναγία, με τις παρακλήσεις, τη νηστεία, την Κοίμησή της, τα Μεθεόρτια, τα Εννιάμερα και με την κατάθεση της Αγίας Ζώνης στις 31 Αυγούστου, οπότε τελειώνει το εκκλησιαστικό έτος.

To όνομα της " Παρθένου Μαρίας", το ιερότερο ίσως πρόσωπο της Ορθοδοξίας, συνοδεύεται από ένα μεγάλο αριθμό προσωνυμιών που της έχουν δοθεί, λόγω των ιδιοτήτων της, του χρόνου που γιορτάζει, της θέσης που βρέθηκε η εικόνα της και της τοποθεσίας που βρίσκεται η εκκλησία της.

Λόγω τη τοποθεσίας που βρέθηκε η εικόνα της ή όπου υπάρχει ο ναός της, της δίδονται επίθετα όπως, Παναγία η Σουμελά (στο όρος Μελά), Παναγία η Μελικαρού (στη Σκύρο), Παναγία η Φοδελιώτισσα (στο Φόδελε Ηρακλείου), Παναγία η Θαλασσινή, (στην Ανδρο, σε βράχο μέσα στη θάλασσα), Παναγία η Ανέμη, (στη Σαμοθράκη, επειδή φυσά δυνατός άνεμος στο ξωκλήσι της) κλπ.

Στα Δωδεκάνησα, πιο γνωστή είναι η Παναγία η Καβουριανή, στη Λέρο (φωτογραφία). Βρίσκεται κοντά στον οικισμό Ξηρόκαμπος. Το γραφικό εκκλησάκι ονομάζεται και της Καβουράδαινας, διότι στη θέση που είναι, κατά την παράδοση, ένας ψαράς που έψαχνε για καβούρια βρήκε μέσα σε σχισμή την εικόνα της Παναγίας. Επίσης, στη Λέρο μέσα στο Κάστρο βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγιάς Κυράς.

Για τη μοναδικότητά της ξεχωρίζει η Παναγία του Χάρου στους Λειψούς. Είναι η μοναδική εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά το Θείο Βρέφος, αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό. Όσο και αν ακούγεται παράξενο το όνομά της, εδώ και εκατοντάδες χρόνια, ευλογεί το πεντάμορφο νησί. Η Παναγία του Χάρου πήρε το όνομά της, από το γεγονός ότι ο νεκρός Χριστός στο σταυρό του μαρτυρίου και ο Χάρος σχετίζονται μεταξύ τους εννοιολογικά. Το μοναστήρι της Παναγίας βρίσκεται ένα χιλιόμετρο έξω από το βασικό οικισμό των Λειψών. Τόσο το εξωμονάστηρο, όσο και η εικόνα χρονολογούνται από το 1600 μ.Χ., όταν έφτασαν στο νησί δύο μοναχοί από την Πάτμο. Η Παναγία του Χάρου γιορτάζει στις 23 Αυγούστου (εννιάμερα της Παναγίας) και στους Λειψούς στήνεται μεγάλο πανηγύρι. Από το 1943 μέχρι σήμερα τη θαυματουργή εικόνα κοσμούν τα περιώνυμα "κρινάκια της Παναγίας". Τα λουλούδια τοποθετούνται στην εικόνα την Άνοιξη, στη συνέχεια ξεραίνονται και στη γιορτή της, κατακαλόκαιρο, ανθίζουν βγάζοντας μοσχομυριστά μπουμπούκια!

Στη Νίσυρο, μέσα στο κάστρο των Ιπποτών αναγέρθηκε η Παναγία η Σπηλιανή. Το όνομα έλαβε εξαιτίας του φυσικού χώρου του σπηλαίου στο οποίο βρίσκεται από το 1600 μ.Χ. Η Μονή επί τουρκοκρατίας κυκλοφόρησε χάρτινα νομίσματα με ελληνικά γράμματα για τις συναλλαγές των κατοίκων. Ναυτικοί, κάτοικοι του νησιού, προσκυνητές έχουν κάτι να διηγηθούν για τη βοήθεια που έλαβαν από τη Μεγαλόχαρη. Ένα παλιό έθιμο που διατηρείται είναι το «τάξιμο» στην Παναγία. Γυναίκες, οι λεγόμενες «Νιαμερίτισσες», από την Νίσυρο κι αλλού, πηγαίνουν στο Μοναστήρι, 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος) ντύνονται στα μαύρα, τρώνε άλαδα φαγητά και ημερησίως κάνουν τριακόσιες μετάνοιες. Επιστρέφουν στα σπίτια τους ανήμερα της Παναγίας, 15 Αυγούστου.

Ιδιαίτερα γνωστά είναι επίσης τα επίθετα Μεγαλόχαρη και Φανερωμένη. Η δεύτερη προσωνυμία, αποδίδεται σε εικόνες που φανέρωσαν την ύπαρξη τους με κάποιο θαύμα. Πολλές φορές, αυτό γίνεται μέσω κάποιου οράματος, όπως η εμφάνιση της Παναγίας, στη μοναχή Πελαγία και η εν συνεχεία ανεύρεση της εικόνας της στις 30 Ιανουαρίου του 1823.

Στη Λέρο, αφού προσπεράσουμε τη Γούρνα, μεγάλο κόλπο με ρηχά νερά, στη θέση Δρυμώνα υπάρχει το εκκλησάκι της Παναγίας της Γουρλομάτας με αξιόλογες αγιογραφίες.

Στο Μεσοχώρι της Καρπάθου γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου η Παναγία η Βρυσιανή, που πήρε το όνομά της από την τρίκρουνη βρύση που υπάρχει στην αυλή. Τη χάρη της επικαλούνται Καρπάθιοι και Κασιώτες, που την ονομάζουν και Μεσοχωριτούλλα.

Ανατολικά της Καρπάθου μέσα σ ένα ολοπράσινο δάσος που καταλήγει ως τη θάλασσα βρίσκεται το γραφικό μοναστήρι της Λαρνιώτισσας. Είναι αφιερωμένο στην Παναγία και γιορτάζει 8 Σεπτεμβρίου. Το όνομα προέρχεται από τον Λαρνιώτη, ένα ξεροπόταμο που υπήρχε εκεί κοντά.

Στην Κάσο το πανηγύρι της Παναγίας, πάνω από το Εμπορειό, το Δεκαπενταύγουστο είναι το μεγαλύτερο του νησιού.

Η Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της επιλεγόμενης Κυράς στον Εμπορειό Νισύρου αποκαλείται και «Καρπαθιά». Η παράδοση αναφέρει ότι κατά τον 16ο αιώνα στάλθηκε από το καρπάθικο μοναστήρι της Κυράς Παναγιάς στην Κωνσταντινούπολη ένα μικρό εικόνισμα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου για να αργυρωθεί. Κατά την επιστροφή, το καράβι συνάντησε μεγάλη τρικυμία και βυθίστηκε. Η θάλασσα έβγαλε το εικόνισμα σε μια περιοχή της Νισύρου που ακόμα και σήμερα ονομάζεται Λαγκαδάκι της Παναγιάς.

Στην Πάτμο, υπάρχουν η Παναγία η Διασώζουσα, πίσω από τη Μονή του Θεολόγου, η εκκλησία της Παναγιάς του Γράβα στη Χώρα, το κάθισμα της Παναγίας του Απόλου στον Κάμπο, το μοναστήρι της Παναγίας στο Λιβάδι, η Παναγία η Κουμάνα στη Σκάλα. Αυτές είναι μερικές μόνο από τις υπάρχουσες στο νησί. Στην κορυφή της χερσονήσου Γερανού δεσπόζει η Παναγία του Γερανού. Στις 14 Αυγούστου τελείται εσπερινός και την επομένη γίνεται λειτουργία με λαϊκό πανηγύρι που διαρκεί όλη τη νύχτα.

Στους Αρκιούς φημισμένη είναι η Παναγία η Παντάνασσα.

Στο νησάκι Νίμος της Σύμης γιορτάζει η Παναγία της Αποκουής, στην Τήλο η Παναγία η Θεοτόκισσα στο Μεγάλο Χωριό και στα Λιβάδια η Παναγία η Πολίτισσα.

Στην Κάλυμνο οι Παναγίες δίνουν το δικό τους τόνο στη μεγάλη γιορτή του καλοκαιριού. Η Παναγία των Τσουκχουώ(ν), η Παναγία η Κυρα - Ψηλή, η Χαριτωμένη, η Παναγία των Αργινωντών, η Κυρά-Χωστή, η Μυρτιώτισσα, η Γαλατιανή, της Τελένδου, της Ψερίμου και των Βοθυνών είναι οι ναοί που ανοίγουν τις πόρτες τους στους πιστούς που αισθάνονται την ανάγκη ν’ ανάψουν ένα κερί στη χάρη Της. Το ελαιοτριβείο της Παναγίας με τα τσούκχουα (το γνωστό πυρήνα των ελιών)υπήρξε η αιτία για το προσωνύμιο που δόθηκε. Στον Αργινώντα προσφέρονται λουκουμάδες και άλλοι μεζέδες, στους Βοθύνους ψήνονται ρεβύθια στους φούρνους και στην Κυρά Ψηλή μετά τον εσπερινό ακολουθεί γλέντι με μοούρι και τσαμπούνες. 

Στην Αστυπάλαια εκτός από την Παναγία του Κάστρου, υπάρχει η Πορταϊτισσα. Ιδρύθηκε από τον όσιο Άνθιμο στα μέσα του 18ου αιώνα. Έχει ξυλόγλυπτο εικονοστάσι ντυμένο με λεπτό φύλλο χρυσού.

Επίσης, υπάρχει το μοναστήρι της Παναγίας της Βλεφαριώτισσας, μέσα σε σπηλιά και στο Καστελάνο το μοναστήρι της Παναγίας της Πουλαριανής.

H Παναγία η Γοργοεπήκοος βρίσκεται κοντά στην ακτή Μιαούλη στην πόλη της Κω. Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το Ιερό Βήμα με ένα θαυμάσιας τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο, ίσως του 18ου αιώνα. Στις τέσσερις γωνίες της στέγης του ναού και στη μία της αψίδας υπάρχουν παλαιοχριστιανικά επιθήματα από διαχωριστικά αμφικιονίσκων με διάκοσμο από σταυρούς. Είναι κτισμένη κατά τον 15ο αιώνα.

Στο νησί του Ιπποκράτη υπάρχει η Κοίμηση στην Αντιμάχεια, στη Τζιά καθώς και η Παναγιά η Συντριανή. Την παραμονή της Παναγίας στολίζουν σ’ ένα μεγάλο ταψί το κόλυβο της Παναγίας και συγχρόνως ψάλλουν διάφορα τροπάρια και αυτοσχέδια δίστιχα, με σκοπό μοιρολογιού. Στις γειτονιές οι νοικοκυρές θα φτιάξουν τις «κατίνες», τυρόπιτες κεντημένες στην άκρη με κλειδί και παραγεμισμένες με κρεμμύδι, αυγό και κόκκινο τυρί. (Κόκκινο επειδή το συντηρούν μέσα στο κρασί στο οποίο βάζουν «πιτίκι» - φλοιό πεύκου). Επίσης πλάθουν αυγούλες- ζυμάρι σε σχήμα πουλιού μ’ ένα άσπρο αυγό από πάνω. Επιπλέον κάνουν και εφτάζυμο ψωμί που το χαράζουν με το μαχαίρι σε μικρά τετράγωνα. Κάθε τετράγωνο σφραγίζεται με «αφιόνι» - καρπός του φυτού μήκων ο υπνοφόρος.

Οι Παναγίες της Δωδεκανήσου έχουν ανοίξει την αγκαλιά τους για να μας δεχτούν κι εφέτος. Σε ορισμένες από αυτές ενέσκηψε με ευλάβεια το σημερινό ρεπορτάζ και τις κατέγραψε όπως διατηρούνται μέσα απ’ το πέρασμα αιώνων και αιώνων.

(Υ.Γ.: Όσοι μπείτε στον πειρασμό να αντιγράψετε το άρθρο μη ξεχάσετε να αναφέρετε την πηγή https://enlefko.blogspot.com/  )

Άνδρος, σαν πίνακας του Μιρό

Το όνομα του νησιού ανάγεται στη μυθολογία. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι αυτή που θέλει ως πρώτο οικιστή του νησιού τον Άνδρο.

Φωτογραφία freeimages - regina T και στο ένθετο: pixabay, Free.gr

Ο Ανδρεύς είχε θεϊκή καταγωγή και πατέρας του ήταν ο Άνιος, γιος του θεού Απόλλωνα, μητέρα του δε ή Κρέουσα ή Ροιώ, κόρη του Σταφύλου, γιου του θεού Διόνυσου.

Το νησί της Άνδρου είναι γνωστό σαν "Μικρά Αγγλία", από τότε που οι μεγάλοι εφοπλιστές, Εμπειρίκος, Γουλανδρής και Πολέμης, άνοιξαν γραφεία στο Λονδίνο στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι εφοπλιστές έφεραν στην Άνδρο Άγγλους κυβερνήτες, καθώς και μεγάλες ιδέες για το νησί τους. Έχτισαν εκτός από σπίτια, το πρώτο γυμνάσιο και το πρώτο νοσοκομείο.

Οι παραλίες της Άνδρου είναι εξαιρετικές, με μερικές να είναι από τις καλύτερες που θα συναντήσετε στο Αιγαίο. Η πιο δημοφιλής παραλία του νησιού είναι το Μπατσί, που έγινε διάσημη από την ταινία «Κορίτσια στον ήλιο».

Μερικά μίλια βόρεια της Χώρας βρίσκεται η πανέμορφη παραλία Άχλα, που τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε σταρ του νησιού. 

Φωτογραφία, unsplash - Despina Galani και στο ένθετο: pixabay, Martijn101

Στον χωματόδρομο που κατηφορίζει προς τα Άχλα υπάρχει αριστερή παράκαμψη που οδηγεί στην απομονωμένη παραλία Βόρη με το εγκαταλελειμμένο πλοίο «SEMIRAMIS». Βορειοανατολικά του όρμου Κορθίου βρίσκεται η παραλία "Της Γριάς το Πήδημα", σήμα κατατεθέν του νησιού. Μπορείς να πας εκεί είτε με καραβάκι, είτε με αυτοκίνητο.  Παραλίες δεν είναι μόνο αυτές, υπάρχουν κι άλλες επιλογές:   Κυπρί, Νειμποριό, Ζόρκο, Ατένι, Παραπόρτι και Φελλό. Αν θέλετε να συνδυάσετε το κολύμπι με την διασκέδαση κατευθυνθείτε στον Άγιο Πέτρο, τη Χρυσή Άμμο ή τα Πίσω Γιάλια.

Έχει ομορφιές παραλίες η Άνδρος αλλά και όμορφες ρεματιές για Kυκλαδονήσι. Στη Χώρα, αξίζει να κάνετε βόλτα μόνο και μόνο για να θαυμάσετε τα εντυπωσιακά σπίτια καπετάνιων και εφοπλιστών, κάποια από τα οποία ανήκουν στις οικογένειες Εμπειρίκου, Γουλανδρή, Πολέμη, Παλαιοκρασσά κ.ά. που φρόντισαν να ντύσουν τα δρομάκια με μάρμαρο και να φτιάξουν αρχοντικά και μουσεία γεμάτα από τέχνη.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο βρίσκεται στην πλατεία Καΐρη και ιδρύθηκε το 1981 από το Ϊδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Φιλοξενεί σημαντικά ευρήματα από διάφορες ανασκαφές που έχουν γίνει στο νησί. Ξεχωρίζει ο Ερμής της Άνδρου, του 1ου αι. π.Χ., που εικάζεται πως είναι έργο της σχολής του Πραξιτέλους.

Δίπλα του βρίσκεται το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που αποτελείται από δύο πτέρυγες: την παλιά και την καινούργια. Το μουσείο καθιέρωσε τη φήμη του με καλλιτέχνες όπως οι Πικάσο, Μπράκ, Μουρ και Μιρό.

Η Καΐρειος βιβλιοθήκη φιλοξενεί περισσότερους από 85.000 τίτλους από παλιές σπάνιες και δυσεύρετες εκδόσεις, ενώ το Μουσείο Ελιάς Κυκλάδων, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα ζωοκίνητης τεχνολογίας παραγωγής ελαιόλαδου.

Τα μονοπάτια στην Άνδρο υπολογίζεται ότι ξεπερνούν σε μήκος τα 300 χλμ. Από το συνολικό μήκος τους, τα 150 χλμ. περίπου είναι προσβάσιμες διαδρομές, στις οποίες θα συναντήσετε διάσπαρτα μικρά δάση, κοιλάδες, παραλίες, ρεματιές , καταρράκτες και πηγές σχεδόν παντού. Περπατώντας τα μονοπάτια στην Άνδρο θα δείτε μερικούς από του 269 καταγεγραμμένους νερόμυλους και ανεμόμυλους, τοξοτά γεφύρια και εκατοντάδες ξωκλήσια.

Τα μοναστήρια στην Άνδρο την καθιστούν έναν από τους σημαντικότερους προσκυνηματικούς προορισμούς.  Κάποια από αυτά φυλάσσουν κειμήλια και σημαντικά ιερά λείψανα της Ορθοδοξίας. Μεταξύ άλλων, τις εικόνες της Αγίας Μαρίνας, της Παναγίας της Μυροβλύτισσας και εικόνα της Παναγίας έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Ιερά λείψανα, όπως του Αγίου Νικολάου του Ιεράρχου, την κάρα του Αγίου Παντελεήμονα και τμήμα της κάρας Αγίου Ιωσήφ του Αριμαθαίας, κηδευτού του Χριστού.

Στο νησί βρίσκεται ο Στρόφιλας, η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης που χρονολογείται πίσω στο 4.500 π.Χ. και το Κάστρο της Φανερωμένης, η μεγαλύτερη μεσαιωνική πόλη της Άνδρου. Άλλα αξιοθέατα: Ο πύργος του Αγίου Πέτρου, ένας από τους καλύτερα σωζόμενους των Κυκλάδων και το σπήλαιο Φόρος από τα πρώτα που ανακαλύφθηκαν στην Ελλάδα. Ο Αφανής Ναύτης, έργο του Μιχαήλ Τόμπρου προς τιμήν των ναυτικών που δεν επέστρεψαν στην Άνδρο. Ο Φάρος Τουρλίτης ο μοναδικός στην Ευρώπη, χτισμένος πάνω σε βράχο, μέσα στη θάλασσα και ο πρώτος αυτόματος στην Ελλάδα, σήμα κατατεθέν του νησιού.

Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τα τοπικά τυριά (πετρωτή, μαλαξιά, βολάκι) και την περίφημη φρουτάλια, την ομελέτα με τις πατάτες και το λουκάνικο, που αποτελεί τοπική σπεσιαλιτέ.  Τα παστιτσάκια είναι το παραδοσιακό γλυκό του νησιού και θα το βρείτε σχεδόν παντού. Πρόκειται για ψημένη αμυγδαλόψιχα την οποία θα δείτε σε διάφορες παραλλαγές. Ένα άλλο παραδοσιακό φαγητό της ανδριώτικης κουζίνας είναι ο «λαμπριάτης». Μαγειρεύεται το Πάσχα και είναι κατσικάκι γεμιστό που ψήνεται σε μεγάλο ταψί, πάνω σε κλιματόβεργες, συνήθως σε ξυλόφουρνο. Το ανδριώτικο κρασί αποτελεί ένα από τα προϊόντα του νησιού που πρέπει να δοκιμάσετε. Αν βρεθείτε σε γάμο θα σας σερβίρουν την περίφημη σουμάδα, ένα λευκό ποτό από γαλάκτωμα αμυγδάλου.

Η Άνδρος έχει έκταση 379,7 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το μήκος των ακτών της είναι 176 χιλιόμετρα. Απέχει 6 ναυτικά μίλια από την Εύβοια (στενό Καφηρέα, Κάβο Ντόρο) και λιγότερο από ένα ναυτικό μίλι από την Τήνο. Η διαδρομή από την Ραφήνα στην Άνδρο διαρκεί περίπου 2 ώρες με συμβατικό πλοίο και μόνο 1 ώρα με ταχύπλοο.

Εν κατακλείδι, η Άνδρος αποτελεί έναν αγαπημένο προορισμό για καλοκαίρι και χειμώνα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, έχει πολλές πηγές και ρέματα, καταρράκτες και υγρότοπους. Οι ντόπιοι λένε χαριτολογώντας: Η Άνδρος δεν είναι το μέρος που πηγαίνεις για να πεθάνεις, αλλά το μέρος που θα ήθελες να ζήσεις.

Ελαφόνησος, παράδεισος σε χρώμα τιρκουάζ

Η Ελαφόνησος είναι ιδανικός προορισμός για τους φυσιολάτρες με σπάνια χλωρίδα και πανίδα. Ψηλές αμμοθίνες και μοναδικά θαλασσόκεδρα στολίζουν όλες τις παραλίες. Μεγάλο ατού του νησιού είναι οι δίδυμες παραλίες του Σίμου και του Σαρακήνικου που συγκαταλέγονται ανάμεσα στις καλύτερες της Μεσογείου. Στην Ελαφόνησο θα ανακαλύψτε τα μυστικά που κρύβονται και στις άλλες παραλίες του νησιού, η κάθε μία με τη δική της ομορφιά και μοναδικότητα. 

Η Ελαφόνησος βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Πελοποννήσου, συγκεκριμένα στο νομό Λακωνίας και έχει έκταση 19 τ.χ. Πριν πολλά χρόνια, ήταν ενωμένη με την απέναντι περιοχή. Στη συνέχεια διάφορες τεκτονικές δονήσεις διαχώρισαν το νησί, σχηματίζοντας τη σημερινή του μορφή.

Έρευνες που έγιναν από ειδικούς συντείνουν στο ενδεχόμενο πως η Ελαφόνησος, αποτελεί μια χαμένη πόλη που ίσως ενέπνευσε το μύθο της χαμένης Ατλαντίδας.  Κατά την αρχαιότητα η  Ελαφόνησος ήταν γνωστή σαν “ΟΝΟΥ ΓΝΑΘΟΣ”, καθώς το τότε σχήμα, σύμφωνα με τον Παυσανία, παρέπεμπε στην όψη γαϊδουρομασέλας. Το σημερινό της όνομα το οφείλει στο πλούσιο κυνήγι που υπήρχε στην περιοχή από την αρχαιότητα καθώς, όπως αναφέρεται και από τον Παυσανία, πολλά ήταν τα ιερά της Αρτέμιδος στην περιοχή και ειδικότερα μικρόσωμα ελάφια κόκκινου χρώματος.

Φτάσατε στην Ελαφόνησο; Βυθιστείτε στα γαλαζοπράσινα νερά κι αφήστε τη θάλασσα να σας διηγηθεί την ιστορία του νησιού, που μιλάει για θαλασσοπόρους, ταξιδιώτες και πειρατές που έβρισκαν καταφύγιο στα φιλόξενα ακρογιάλια του “Σμιγοπέλαγου” νησιού. Ταξιδέψτε στους μύθους που ενέπνευσε ο πανέμορφος αυτός τόπος κι ακολουθήστε τον Οδυσσέα στην περιπλάνησή του στη Χώρα των Κυκλώπων, συναντήστε τις Τρεις Χάριτες και την Αφροδίτη, τον Πάρη και την Ωραία Ελένη.

Διασχίστε το γραφικό γεφύρι που οδηγεί στον Άγιο Σπυρίδωνα, σήμα κατατεθέν της Ελαφονήσου, και σεργιανίστε στα σοκάκια του νησιού. Μυηθείτε στα μυστικά που κρύβει ή παίξτε στη θάλασσα με τα κύματα κάνοντας surf, wind surf και kite.

Διάσημες σε όλη την Ευρώπη, οι παραλίες της Ελαφονήσου είναι απαράμιλλης ομορφιάς και σίγουρα το πιο δυνατό σημείο του νησιού. Τα διάφανα τιρκουάζ νερά που θυμίζουν πισίνα, η λευκή ψιλή άμμος και οι αμμόλοφοι θα σας ταξιδέψουν σε μέρη εξωτικά. 

Κάποιες από τις πιο δημοφιλείς παραλίες της Ελαφονήσου είναι:

Παραλία του Σίμου: Η πιο γνωστή παραλία του νησιού, με τους ορκισμένους φαν, έχει κηρυχθεί προστατευόμενη περιοχή από την UNESCO και κάποιοι τη θεωρούν την ομορφότερη παραλία της Ευρώπης. Χωρίζεται σε δύο μέρη, τον Σίμο και το Σαρακήνικο. Τα εντυπωσιακά ρηχά τιρκουάζ νερά, η ψιλή λευκή άμμος, οι μεγάλοι αμμόλοφοι και οι κέδροι συνθέτουν ένα εξωτικό σκηνικό. Μέσα από τα πεντακάθαρα νερά είναι ευδιάκριτος ο βυθός με την πανέμορφη ροζ άμμο, που προέρχεται από τα κόκκινα κοράλλια. Η παραλία διαθέτει καταστήματα εστίασης και είναι οργανωμένη, αλλά υπάρχει και χώρος χωρίς ομπρέλες. Η πρόσβαση γίνεται με αμάξι ή με καΐκι από τη Σκάλα, το καλοκαίρι.

Λεύκη: Άλλος ένας επίγειος παράδεισος. Μικρή παραλία στην ανατολική ακτή του νησιού. Έχει καταγάλανα ρηχά νερά, λευκή αμμουδιά και βράχια. Τα νερά της είναι τόσο εξωτικά που αν την επισκεφτείτε μια φορά, μπορεί και να απαρνηθείτε τον περίφημο  Σίμο.

Κοντογόνι: Βρίσκεται δίπλα στο λιμάνι και διαθέτει υπέροχα κρυστάλλινα, ρηχά νερά και ψιλή χρυσή άμμο. Έχει ξαπλώστρες και άμεση πρόσβαση σε όλες τις ανέσεις του οικισμού.

Καλόγερας:  Πανέμορφη παραλία στη δυτική ακτή της Ελαφονήσου, το λεγόμενο «Κάτω Νησί». Τα ρηχά γαλαζοπράσινα νερά, οι αμμόλοφοι και οι κέδροι θα σας μαγέψουν. Η παραλία προσφέρεται για θαλάσσια σπορ.

Παναγία: Εδώ φυτρώνουν πολλά λουλούδια Sempre Viva και είναι ιδανική για surfing.  Έχει τιρκουάζ νερά, αμμόλοφους, κέδρους και υπέροχη θέα σε μικρά νησάκια. Εδώ θα απολαύσετε ένα ειδυλλιακό ηλιοβασίλεμα, που θα σας μείνει αξέχαστο.

Αγλύφτης: Η πιο άγνωστη παραλία του νησιού και η μοναδική με βότσαλα. Ιδανική επιλογή αν θέλετε να αποφύγετε την πολυκοσμία, καθώς είναι αρκετά δυσπρόσιτη. Η πρόσβαση γίνεται είτε με σκάφος, είτε από μονοπάτι. Για να την προσεγγίσετε πρέπει να περπατήσετε για σαράντα περίπου λεπτά από το απαιτητικό σε κάποια σημεία μονοπάτι που ξεκινά από τα Νησιά της Παναγίας. Κατά την διάρκεια της πεζοπορίας θα γνωρίσετε μια εντελώς διαφορετική Ελαφόνησο. Μοναχική, ανεξερεύνητη, άγρια και απόμακρη.

Εξερευνήστε τη βυθισμένη πολιτεία, εποχής του Χαλκού, στο Παυλοπέτρι, που κοιμάται μέσα στα βάθη της θάλασσας και του χρόνου. 

Η λίμνη Στρογγύλη, προστατευόμενος υδροβιότοπος της περιοχής, αποτελεί καταφύγιο για σπάνια είδη αποδημητικών πουλιών μεταξύ αυτών και φλαμίνγκος.

Το αγαπημένο νησί των πειρατών κατά τον 16ο και 17ο αιώνα - καθώς το στενό της αποτελούσε το βασικότερο πέρασμα των πλοίων για την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα - σήμερα είναι από τους πιο πολυπόθητους, καλοκαιρινούς προορισμούς και αποτελεί το αγαπημένο φόντο των περιοδικών για εξωτικές φωτογραφήσεις μόδας. Φυσικοί αμμόλοφοι,  κρυμμένες σπηλιές, και παραλίες που έχουν πρόσβαση μόνο από τη θάλασσα είναι μερικά από αυτά που κάνουν την Ελαφόνησο τον ιδανικό καλοκαιρινό προορισμό.

Κάλ-ΥΜΝΟΣ στα χρώματα

Από τη γαλήνη του βυθού στην ένταση των βράχων, από το γαλάζιο της θάλασσας στο μπλε του ουρανού. Στην Κάλυμνο το παιγνίδι με τα χρώματα θα σας μαγέψει!

Κάλυμνος! Μοναδικό νησί, μοναδική φιλοξενία και ζεστασιά. Οι δυο εύφορες κοιλάδες της στο Βαθύ και τον Πάνορμο, γεμάτες περιβόλια και λουλουδιασμένους κήπους, αποτελούν αντίθεση με την κοιλάδα της Πόθιας, που είναι πυκνοκατοικημένη και καμαρώνει για το μεγάλο και σημαντικό λιμάνι της, αλλά και για τα «μαράσια», τις γειτονιές που σκαρφαλώνουν όλο και πιο ψηλά στα αντικριστά βουνά της. Το μοναδικό οροπέδιο του νησιού είναι το ήσυχο και γραφικό Άργος, χωριουδάκι με παραγωγή οπωροκηπευτικών και με κτηνοτροφία, με πλούσια ιστορία και ιδανικές κλιματικές συνθήκες.

Με τα σημερινά δεδομένα δεν γνωρίζουμε σαφώς ποιοί ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Καλύμνου. Η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία του νησιού βρίσκεται στον Κατάλογο των Πλοίων της Ιλιάδας. Είναι γραμμένο με την ονομασία Καλύδναις. Ο πληθυντικός υποδηλώνει ότι η ονομασία αφορούσε νησιωτικό συγκρότημα, το οποίο συμπεριελάμβανε εκτός από το μεγαλύτερο νησί, την Καλύδνα, την Ψέριμο και πιθανόν την Λέρο. Πότε επήλθε η αλλαγή του Καλύδνα σε Κάλυμνος δεν γνωρίζουμε, αλλά η νέα ονομασία πρωτοσυναντάται κατά τον 10ο μ.Χ. αιώνα.

Κατά τη δεύτερη χιλιετηρίδα π.Χ. το νησί καταλήφθηκε και αποικίστηκε από τους Φοίνικες. Ως ίχνη της ακμής της κατά τους προϊστορικούς εκείνους χρόνους έχουμε τα σωζόμενα ερείπια στο Εμπορειό και στο Bαθύ. Αργότερα πέρασε στην κυριαρχία των Περσών, οπότε και απελευθερώθηκε από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Η Κάλυμνος, βοήθησε στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ τον 3ο π. Χ. αιώνα περιήλθε στην εξουσία της Κω και κατόπιν πέρασε στην κυριαρχία των Ρωμαίων. Βρέθηκε κατά καιρούς υπό τον ζυγό Περσών, Βενετών, Ιπποτών του Αγίου Ιωάννου, Τούρκων και Ιταλών. Απελευθερώθηκε την 31η Μαρτίου 1947 και ενσωματώθηκε με τα υπόλοιπα νησιά της Δωδεκανήσου.

Αρκετά τα νησιά και οι βραχονησίδες που ανήκουν στο Δήμο Καλύμνου. Μόνο δυο από αυτά είναι κατοικημένα, η Τέλενδος (φωτο αριστερά), με τη μοναδική της θέα και η Ψέριμος με τις υπέροχες αμμουδιές και τους κόλπους της, το λιμανάκι και το σπήλαιό της.

Εξαιτίας του ορεινού και άγονου στο μεγαλύτερο μέρος του εδάφους, οι κάτοικοι του νησιού, στράφηκαν ήδη από την αρχαιότητα στη θάλασσα και ασχολήθηκαν τόσο με την αλιεία όσο και τα μακρινά ταξίδια, φτάνοντας μέχρι τα παράλια της Αφρικής, την Προποντίδα, την Κύπρο και τη Σικελία, όπως πιστοποιείται από αρχαίες επιγραφές. Ήταν μάλιστα και ικανοί ναυπηγοί, όπως αναφέρει ο Μένανδρος (324-290 π.Χ.) στην κωμωδία Ναύκληρος, διασώζοντας μάλιστα το όνομα του εξαίρετου Καλύμνιου ναυπηγού Καλλικλή.

Όπου κι αν γυρίσεις το βλέμμα σου στην Κάλυμνο αντικρίζεις σφουγγάρια και το μυαλό τριγυρνά στους θρυλικούς δύτες του νησιού που με κίνδυνο της ζωής τους όργωναν τις θάλασσες, βουτώντας σε άγρια, αφιλόξενα νερά.

(Κάλυμνος, Δεκαετία του '50 - Φωτογραφία, Δημήτρης Χαρισιάδης, αρχείο Μουσείου Μπενάκη).

 Σύμφωνα με στοιχεία που υπάρχουν, από το 1800 στις αρχές Μαϊου ξεκινούσε μια ομάδα  4-7 ανθρώπων με μια βάρκα 6-8 μέτρων και μερικές προμήθειες (όπως καβουρδισμένο πρόβειο ή γιδίσιο κρέας, λίγα όσπρια, ρύζι, ελιές, τυρί και κρίθινο παξιμάδι) για να ψαρέψουν σφουγγάρια με μοναδικό εφόδιο την αντοχή της αναπνοής τους. Βουτούσαν σε βάθος μέχρι 30 μέτρα για να ψαρέψουν σφουγγάρια που τα επεσήμαναν από τη βάρκα μ ένα γυαλί.  Τα καλύτερα σφουγγάρια φυτρώνουν σε βάθος 10 έως 25 οργιές.

Η Κάλυμνος όμως δεν είναι μόνο νησί των σφουγγαράδων, είναι και νησί των Γραμμάτων και των Τεχνών. Από τα τέλη του περασμένου αιώνα μέχρι και τα τελευταία χρόνια μια σειρά εμπνευσμένων καλλιτεχνών, ζωγράφων, γλυπτών και λογοτεχνών χαράζει ανεξίτηλα μια πορεία στο χώρο της τέχνης. Γόνοι απλών σφουγγαράδων σπουδάζουν, διαπρέπουν και διακρίνονται για το ταλέντο τους σε όλες τις ηπείρους.

Το νησί περιτριγυρίζεται από εκατοντάδες ξωκλήσια που έχουν θέα στο πέλαγος ή είναι κουρνιασμένα σε βράχους. Μόνο το Μεγάλο Κάστρο η Παλαιοχώρα έχει εννιά μονόχωρα εκκλησάκια, χτισμένα από τον 15ο μέχρι τον 16ο αιώνα. Ο Άγιος Σάββας ο θαυματουργός (φωτογραφία), μια από τις περίφημα εικονογραφημένες εκκλησίες κι άλλες έχουν να επιδείξουν σπάνια τέμπλα όπως του Γιαννούλη Χαλεπά, αρχαίες τοιχογραφίες, μοναδικά έργα ντόπιων ζωγράφων της σχολής Μονάχου και άλλων διάσημων καλλιτεχνών όπως του Φώτη Κόντογλου.

Η άριστη ποιότητα βράχου, η εύκολη και ολιγόλεπτη πρόσβαση, η διακριτική σήμανση αφετηριών που οδηγούν στα αναρριχητικά πεδία σε συνδυασμό με τη ζεστή φιλοξενία των ντόπιων και τις ήπιες κλιματολογικές συνθήκες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους έχουν καθιερώσει την Κάλυμνο σαν έναν από τους σημαντικότερους αναρριχητικούς προορισμούς στον κόσμο.

Τα οργανωμένα πεδία μέχρι στιγμής φτάνουν τα 50, είναι πλήρως εξοπλισμένα, απόλυτα ασφαλή σε ασβεστολιθικά πετρώματα απαράμιλλης ομορφιάς και ποιότητας. Η ποικιλία των περίπου 1.200 διαδρομών προσφέρει άπειρες δυνατότητες αθλητικής αναρρίχησης με μοναδικές τεχνικές κινήσεις για υψηλές συγκινήσεις και πρωτόγνωρες εμπειρίες. Επιπλέον, στην Κάλυμνο διοργανώνεται και το  Καταδυτικό Φεστιβάλ, όπου μπορείς να ανακαλύψεις μία βυθισμένη αρχαία πόλη.

Οι ντόπιοι λένε χαρακτηριστικά ότι η πέτρα και τα βράχια, αυτά που για αιώνες θεωρούσαν κατάρα, και τους ανάγκαζαν να ξενιτεύονται, τα τελευταία χρόνια μετατράπηκαν σε ευλογία.  Στο βιβλίο «Ή σφουγγάρι ή τομάρι», που έγραψε η Φανερωμένη Σκυλλά - Χαλκιδιού έχει πολλά να πει για τις καλύμνικες συνήθειες και το σφουγγαράδικο παρελθόν. Από μια άλλη οπτική, αυτήν της γυναίκας: Οι κόρες, μανάδες, σύζυγοι έμεναν πάντα μόνες στο νησί, ξεπροβόδιζαν τα καΐκια με άσπρα μαντίλια και μόλις χάνονταν από τα μάτια τους φορούσαν τα μαύρα, ενώ πάντα περίμεναν αγέλαστες και αμίλητες για μήνες. Ότι χτυπούσαν χαρμόσυνα τις καμπάνες όταν τους έβλεπαν να ’ρχονται. Και όταν έβλεπαν καΐκι να επιστρέφει με μεσίστια τη σημαία, ήξεραν πως κάποιος χάθηκε, πως ρίχτηκε με σακί στη θάλασσα ή θάφτηκε σε ξερονήσι. Τότε οι καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα, οι τοίχοι βάφονταν γκρι κι εκείνες έκαναν ξόι στα ρούχα του σκασμένου.

Ακόμα και στις μέρες μας χιλιάδες ξενιτεμένοι Καλύμνιοι ζουν στην Αυστραλία και στην Αμερικοί. Ο Χρυσόστομος Αλαχούζος, που έφυγε όταν ήταν 14 ετών, σήμερα είναι Δήμαρχος στο Τάρπον Σπριγκς χάρη στις ψήφους των 3.500 Καλυμνίων. Το Τάρπον Σπρινγκς είναι μία γνωστή πόλη σφουγγαράδων, στην οποία, επί δεκαετίες, ζουν και εργάζονται πολλοί Δωδεκανήσιοι, που ασχολούνται, κυρίως, με την αλίευση και την εμπορία σφουγγαριών.

Εκείνο όμως που κάνει την Κάλυμνο μοναδική σε σχέση με άλλους αναρριχητικούς προορισμούς είναι το τέλειο πάντρεμα των βράχων με τον ήλιο και το απέραντο γαλάζιο, της ορεινής πεζοπορίας με την υποβρύχια κατάδυση, της απόλυτης χαλάρωσης με την έντονη νυχτερινή ζωή και το καλό φαγητό. Το νησί είναι γνωστό και για τις πεντανόστιμες τοπικές συνταγές. Οπωσδήποτε να δοκιμάσετε  μουούρι (αρνί γεμιστό με ρύζι), μιρμιζέλι (κριθαροκουλούρα με ντομάτα και τυρί) και παραδοσιακά καλυμνιώτικα ντολμαδάκια.

Οι παραλίες όμορφες και καθαρές, δεν έχουν τέλος: Με άμμο ή βότσαλα, οργανωμένες ή απόμερες, όλες  έχουν  πεντακάθαρα  καταγάλανα νερά  και προσφέρουν αξέχαστες στιγμές χαλάρωσης. Μερικές από τις παραλίες της Καλύμνου είναι:

• Λινάρια:  Ήσυχη παραλία με άμμο και κρυστάλλινα νερά. Μετά το μπάνιο μπορείς να φας φρέσκο ψάρι στις γύρω ταβέρνες.

• Θέρμα:  Βρίσκεται κοντά στην Πόθια. Η παραλία έχει γαλαζοπράσινα νερά, βότσαλα και βραχάκια και είναι ιδανική για βουτιές. Διαθέτει ομπρέλες, ξαπλώστρες και ένα εστιατόριο.

• Βλυχάδια:  Πρόκειται για 2 πανέμορφες παραλίες που βρίσκονται, επίσης, κοντά στην Πόθια. Η μία έχει βότσαλα και η άλλη άμμο, ενώ και οι δύο έχουν σχετικά ρηχά νερά. Εδώ θα βρεις δέντρα που προσφέρουν σκιά, αλλά και ταβέρνες, καφέ και κέντρο καταδύσεων.

• Πλατύς Γιαλός:  Μία από τις πιο φημισμένες παραλίες της Καλύμνου, έχει μαύρη άμμο και καταγάλανα νερά. Εδώ μπορείς να απολαύσεις το  εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα!

• Μυρτιές:  Θεωρείται μία από τις ομορφότερες παραλίες του νησιού. Έχει βότσαλο και ρηχά νερά και είναι ιδανική για οικογένειες. Διαθέτει, επίσης, ομπρέλες, ξαπλώστρες, καφέ και εστιατόρια. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται το νησάκι  Τέλενδος.

• Μασούρι:  Η πιο δημοφιλής παραλία της Καλύμνου. Έχει πλατιά αμμουδιά, πεντακάθαρα νερά και προσφέρει θέα στην Τέλενδο. Διαθέτει ομπρέλες, ξαπλώστρες και αρκετές ταβέρνες.

• Αργινώντα (αριστερά):  Πανέμορφη παραλία με γαλαζοπράσινα νερά, στρογγυλά βότσαλα και δέντρα που την περιβάλλουν. Έχει ομπρέλες και ξαπλώστρες.

• Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε την «παραλία των πειρατών» στις Καλαμιές και την Παλιόνησο, την πιο όμορφη ίσως του νησιού.

• Στο απάνεμο φυσικό φιόρδ της Ρήνας, στο Βαθύ, θα νοικιάσετε καγιάκ ή μικρό βαρκάκι και θα κωπηλατήσετε.

Στο Μασούρι θα απολαύσετε το κορυφαίο ηλιοβασίλεμα με θέα στην Τέλενδο.

Μη φύγετε όμως από το νησί χωρίς να κάνετε μια μικρή κρουαζιέρα στα πέριξ. Στην Τέλενδο - μισό μίλι απόσταση - θα πάτε με το καραβάκι μέσα σε 10 λεπτά, ξεκινώντας από τις Μυρτιές. 42 κατοίκους έχει το νησάκι χωρίς φασαρία και αυτοκίνητα - με μόνο 3 μαθητές στο μονοθέσιο δημοτικό σχολείο. Να πάτε στο εκκλησάκι του Αη Γιώργη που αγναντεύει το πέλαγος.  Λείψανα από οχυρώσεις ιστορικών χρόνων εντοπίστηκαν στα βόρεια, καθώς και θέατρο λαξευμένο σε βράχο, το οποίο αποτελεί και το σημαντικότερο από τα παλαιοχριστιανικά μνημεία. Επίσης, στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός οικισμός, υπάρχουν ερείπια Ρωμαϊκών και Βυζαντινών χρόνων. Ανάμεσα στον 5ο και 7ο αι. μ. Χ. η Τέλενδος παρουσιάζει άνθιση και από εκείνη την περίοδο έχουν βρεθεί λείψανα τριών συγκροτημάτων θερμών Παλαιοχριστιανικής περιόδου, λείψανα παλαιοχριστιανικού οικισμού, καθώς και αρχιτεκτονικά λείψανα τριών τρίκλιτων παλαιοχριστιανικών βασιλικών. Επίσης ερευνήθηκε παλαιοχριστιανική νεκρόπολη στη θέση Πευκί ή Θολάρια.

Άλλες εξορμήσεις: Αρκετά σκάφη ξεκινούν από την Κάλυμνο και πηγαίνουν στο σπήλαιο της Κεφάλας (αριστερά) με τους σταλακτίτες, στο νησί Νερά, στα Βλυχάδια και στο ηφαίστειο, στην Πλάτη, στο χωριό Βαθύ και στις Αρμύρες.

Να πάτε οπωσδήποτε στην Ψέριμο, βρίσκεται ανάμεσα στην Κάλυμνο και την Κω. Κατοικείται από 100 άτομα και είναι ιδανικός προορισμός για ήρεμες, γαλήνιες διακοπές. Όταν φύγουν τα καραβάκια που κάνουν ημερήσιες εκδρομές θα έχετε πριβέ όλη την παραλία. 

Η Ψέριμος (αριστερά), ονομάζεται και  Κάπαρη, καθώς το αρωματικό φυτό αφθονεί  στο νησί.  Εκτός από πεζοπορία, μπορείτε να πάτε μονοήμερη εκδρομή με καΐκι από την Ψέριμο στη γειτονική νησίδα Πλάτη, που έχει πανέμορφες παραλίες και τα νερά της θεωρούνται από τα πιο καθαρά στα Δωδεκάνησα. Επίσης, αν σας αρέσουν οι  καταδύσεις, αξίζει να πάτε για  υποβρύχια εξερεύνηση στη βόρεια και ανατολική πλευρά του νησιού, όπου υπάρχουν ναυάγια πλοίων.

Προσωπικά στάθηκα πολύ τυχερός γιατί στην ολοήμερη εκδρομή που έκανα με σκάφος γνώρισα τι θα πει νησιώτικη φιλοξενία και δοκίμασα τους πιο φρέσκους θαλασσινούς μεζέδες που υπάρχουν στον κόσμο. Από το βυθό και στο πιάτο.

Κι όταν λέω τη λέξη βυθός, το μυαλό μου πάει στο Μουσείο Θαλασσίων Ευρημάτων Βαλσαμίδη στα Βλυχάδια. Στο ιδιωτικό μουσείο εκτίθενται απολιθωμένα σφουγγάρια, ψάρια-τέρατα, όπλα Γερμανών που ανασύρθηκαν από τη θάλασσα, ευρήματα από τη Ναυμαχία του Γέροντα, ένα σκάφανδρο του 1873 και πολλά άλλα.

Άλλα αξιοθέατα:

Η Κάλυμνος είναι ένα νησί με  μακρά ιστορία, καθώς κατοικείται ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. 

(Φωτό: Ο Άγ. Νικόλαος στο χωριό Σκάλια)

Το νησί είναι γεμάτο αρχαιολογικούς χώρους και σημεία ιστορικού ενδιαφέροντος,  ενώ στα μουσεία υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες συλλογές εκθεμάτων. Κάποιες προτάσεις για αξιοθέατα στην Κάλυμνο:

• Ιερό του Δηλίου Απόλλωνα

• Καστρί

• Αρχαιολογικό Μουσείο Καλύμνου

• Ναυτικό Μουσείο Καλύμνου

• Μουσείο Θαλασσίων Ευρημάτων

• Λαογραφικό Μουσείο «Καλύμνικο Σπίτι»

• Κάστρο της Χώρας

• Κάστρο Χρυσοχεριάς

Στο αρχαιολογικό μουσείο, στην Πόθια, καμαρώνει η ξακουστή Κόρη της Καλύμνου. Δίπλα της, βρίσκονται ο μοναδικός ενδεδυμένος Κούρος του 530 π.Χ. και το επιβλητικό άγαλμα του γενειοφόρου Ασκληπιού από τον 2ο π.Χ. αι.

Ο σπουδαιότερος αρχαιολογικός χώρος στο νησί είναι γνωστός ως του Χριστού της Ιερουσαλήμ η Ιερό του Δαλίου Απόλλωνα, βρίσκεται 250 μέτρα δυτικά από τη Χώρα και ορίζεται από τα ερείπια δυο παλαιοχριστιανικών βασιλικών, του Χριστού της Ιερουσαλήμ και της Αγίας Σοφίας, καθώς και τα κατάλοιπα αρχαίων οικοδομημάτων. Όπως λέγεται, το όνομά της πήρε όταν ο Αρκάδιος ή η Αγία Ελένη την έχτισαν επιστρέφοντας από την Ιερουσαλήμ.

Οι πρώτες ανασκαφές στο χώρο έγιναν από τον Άγγλο Charles Newton (1854), από τον Ιταλό Mario Serge (1937), την ΚΒ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (2001) και την 4η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (2008) και έφεραν στο φως πλήθος από ευρήματα, σύμφωνα με τα οποία στον ίδιο χώρο προϋπήρχε του Ιερό του Δαλίου Απόλλωνα, το οποίο αποτελούσε το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της Καλύμνου κατά την αρχαιότητα. Το ιερό καταστράφηκε κατά την Παλαιοχριστιανική Περίοδο και με υλικό από τα οικοδομήματά του ανεγέρθηκαν οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές του Χριστού της Ιερουσαλήμ και της Αγίας Σοφίας. Οι δυο εκκλησίες εγκατελείφθηκαν τον 7ο αιώνα, λόγω των αραβικών επιδρομών και χρησίμευσαν αργότερα ως πηγή οικοδομικού υλικού, για την ανέγερση των ναϋδρίων του Κάστρου της Χώρας (τέλη 15ου- αρχές 16ου αιώνα) και για το χτίσιμο της μεγάλης εκκλησίας της Παναγίας της Χαριτωμένης στον οικισμό της Χώρας (τέλη 18ου αι.).

Στο φαγητό οι καλοφαγάδες θα βρεθούν στο στοιχείο τους. Η παραδοσιακή Καλυμνιώτικη κουζίνα φημίζεται για τα κρεατικά και τα θαλασσινά της. Το φρέσκο ψάρι και οι θαλασσινοί μεζέδες κυριαρχούν στην τοπική κουζίνα, όπως μύδια με κουρκούτι, γαρίδες σκορδάτες, χταποδοκεφτέδες. Φυσικά είναι αδύνατο να φύγετε χωρίς να δοκιμάσετε τη φημισμένη σαλάτα μιρμιζέλι και να μη πάρετε στις αποσκευές σας θυμαρίσιο μέλι, που η φήμη του έχει ιστορικό βάθος με αναφορές από τον Στράβωνα, τον Οβίδιο και τον Ομηριστή Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Ευστάθιο.

Για τη διαμονή υπάρχουν καλόγουστα και άρτια εξοπλισμένα δωμάτια, αρκετά με νησιώτικο στυλ.

Είναι δυνατόν ένα τόσο μικρό νησί να έχει πρόβλημα με τους δρόμους και τα τροχοφόρα; 

(Φωτο, το απάνεμο φυσικό φιόρδ της Ρήνας, στο Βαθύ)

Κι όμως, ο εποχούμενος επισκέπτης τα βρίσκει σκούρα μόλις βγει με το αυτοκίνητο από το πλοίο. Το καλύτερο μέσο μετακίνησης στο νησί είναι η βέσπα. Η Κάλυμνος με 17.000 κατοίκους είναι μια σφύζουσα κοινωνία, ο πρώτος δήμος στην Ευρώπη σε ποσοστά γεννήσεων με τέσσερις γεννήσεις ανά οικογένεια.

Αν θέλετε  «low profile διακοπές με χαμηλό κόστος τότε Κάλυμνος. Το νησί δεν είναι τόσο μακριά όσο φαίνεται στο χάρτη: 10 ώρες διαρκεί το ταξίδι με το πλοίο από τον Πειραιά και 1 ώρα πτήση με το αεροπλάνο.  Πότε να πάτε, από τον Μάϊο μέχρι τον Οκτώβριο. Τον Αύγουστο τα παραδοσιακά πανηγύρια και οι εκδηλώσεις με την παρουσία πολλών ομογενών του εξωτερικού δίνουν στην Κάλυμνο άλλη χάρη.

( Φωτογραφίες: Nikolaos Smalios)