Σαντορίνη η απρόβλεπτη

Σαν σήμερα, το 1956, ισχυρός σεισμός μεγέθους 7,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ πλήττει τη Σαντορίνη, με αποτέλεσμα 53 άνθρωποι να βρουν τον θάνατο και περισσότεροι από 100 να τραυματισθούν. Από τον σεισμό προκλήθηκε τεράστιο παλιρροϊκό κύμα, που απλώθηκε στα νησιά των Κυκλάδων, τη Ρόδο,την Κρήτη και τις ακτές της Νότιας Πελοποννήσου.

(Το παρακάτω ταξιδιωτικό είναι από το αρχείο μου. Πρωτοδημοσιεύθηκε στην "Πρόοδο" της Ρόδου 18 Ιουνίου 1994):

Το ταξίδι στη Σαντορίνη είναι ένα προσκύνημα. Από τη στιγμή που θα πατήσεις το χώμα της, εκείνο που μετρά είναι η αίσθηση απέναντι στην ομορφιά και την ενέργεια του τοπίου. Και το νησί αυτό το ερωτεύεσαι κεραυνοβόλα, έτσι κι αλλιώς.

Η Σαντορίνη είναι απρόβλεπτη, γι αυτό και δεν υποτάσσεται σ όποιον νομίσει ότι αυτό το νησί ακολουθεί τη λογική του χρόνου και του καιρού. Και πως να υποταχθεί όταν ο άνεμος σκάει στους γκρεμούς της και κάνει ανεμοστρόβιλους στη μια πλευρά, ενώ στο άλλο μαγεύει η σοροκάδα? Ομως, όπως σε κάθε έρωτα, έτσι κι εδώ ο επισκέπτης θέλει να χωθεί βαθιά μέσα του. Και το νησί είναι γεμάτο φλέβες, αφού είναι χτισμένο και στρωμένο από ηφαιστειακή λάβα, που όταν εξερράγη το χώρισε στα δύο και βούλιαξε τον πολιτισμό που είχε αναπτυχθεί.

Η Θήρα εμφανίζεται για πρώτη φορά με το όνομα Σαντορίνη στο έργο του Αραβα γεωγράφου Edrisi, o οποίος ταξίδεψε στην Ελλάδα το 1154. Εικάζεται πως ανάδοχοι ήταν Ιταλοί ναυτικοί, σταυροφόροι και προσκυνητές, που ταξιδεύοντας για την Κωνσταντινούπολη και τους Αγίους Τόπους, περνούσαν από τις «στενές θάλασσες του Αιγαίου», όπου εξασφάλιζαν απανεμιές και πυκνές σκάλες ανεφοδιασμού. Επειδή όμως η Θήρα δεν ήταν πρόσφορη για αραξοβόλι, «έπιαναν» στη Θηρασία, σ έναν όρμο μπροστά στο εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης. Από το λιμανάκι της Αγίας Ειρήνης που η ναυτικοί το έλεγαν Santo Erini -Santorini επισημοποιήθηκε τον 13ο αιώνα η μετονομασία του αρχαϊκού Θήρα σε Σαντορίνη.

Στο Ακρωτήρι της Θήρας αισθάνεσαι σαν το βασιλόπουλο στην «Ωραία Κοιμωμένη». Ο Εφορος Αρχαιοτήτων Κρήτης Σπυρίδων Μαρινάτος δημοσίευσε το 1939 τη θεωρία του με την οποία απέδιδε την παρακμή του μινωϊκού πολιτισμού στην έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Στις ανασκαφές που είχε κάνει κοντά στην Κνωσσό είχε βρει μικρή ποσότητα θηραϊκής κισήρεως μέσα σε ερείπια, τη δημιουργία των οποίων είχε αποδώσει σε παλιρροϊκά κύματα. Το 1967 ο Μαρινάτος, από τη θέση του Γενικού Επιθεωρητού Αρχαιοτήτων της Ελλάδος άρχισε έρευνες στην περιοχή Ακρωτήρι, στο νότιο άκρο του νησιού, εξαγοράζοντας η απαλλοτριώνοντας μεγάλες εκτάσεις.

Η μέχρι σήμερα έρευνα στο Ακρωτήρι έχει αποκαλύψει ότι η θέση κατοικήθηκε τουλάχιστον από την ύστερη φάση της νεολιθικής περιόδου. Καθώς μαρτυρούν τα αρχαιολογικά δεδομένα η Θήρα κατά την δεύτερη χιλιετία προ Χριστού, ευρισκόμενη σε καίρια θέση μεταξύ της Κρήτης, της ηπειρωτικής Ελλάδος και των άλλων νησιών του Αιγαίου, εξελίχθηκε σε αξιόλογο κέντρο.

Στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 17ου αιώνα προ Χριστού, όταν η Θήρα βρισκόταν στο υψηλότερο σημείο της ακμής της, μεγάλος σεισμός ισοπέδωσε την πόλη του Ακρωτηρίου. Η ανυπαρξία σκελετών ανθρώπινων η ζωϊκών κάτω από τα ερείπια αυτά μπορεί να ερμηνευθεί ως ένδειξη ότι των σεισμών προηγήθηκε έκλυση αερίων, ατμίδων και καπνού, ειδοποιώντας έτσι τους έμπειρους κατοίκους του νησιού για το κακό που έμελλε να ακολουθήσει. Έτσι εγκατέλειψαν έγκαιρα την πόλη για να μη θαφτούν μέσα σ αυτήν. Οι έρευνες που έγιναν στην περιοχή της Μεσογείου έχουν αποδείξει ότι η τέφρα παρασύρθηκε προς τα ανατολικά καλύπτοντας την περιοχή από τη Σμύρνη έως την ανατολική Κρήτη, με μεγαλύτερη συγκέντρωση στο νησί της Ρόδου.

Επίσης μόρια θηραϊκής τέφρας εντοπίσθηκαν εργαστηριακά στις ακτές της ανατολικής Μεσογείου και στην περιοχή του Δέλτα του Νείλου. Η μεταφορά της τέφρας προς ανατολάς σημαίνει ότι κατά την έκρηξη έπνεαν άνεμοι δυτικοί. Επειδή δε δυτικοί άνεμοι πνέουν συνήθως αρχές καλοκαιριού, πιθανολογείται ότι στις αρχές καλοκαιριού συνέβη η έκρηξη. Αυτό επιβεβαιώνεται από την εύρεση στη Σαντορίνη κενών αποθηκευτικών πιθαριών, που σημαίνει ότι δεν είχαν προλάβει οι γεωργοί να θερίσουν τα σπαρτά τους και να γεμίσουν τις αποθήκες τους με τη νέα σοδιά.

Αν και οι έρευνες στη Θήρα άρχισαν με μεγάλη καθυστέρηση, το ευτύχημα είναι ότι η επιλογή της περιοχής που έγιναν οι ανασκαφές από τον Σπ. Μαρινάτο ήταν η σωστή. Mε τη βοήθεια της αρχαιολογικής σκαπάνης αποκαλύφθηκαν τα ηφαιστειακά υλικά που εκάλυπταν και προστάτευαν την προϊστορική πόλη για 3.500 χρόνια. Τώρα αυτή προβάλλει ζωντανή με τους δρόμους, τις πλατείες και τα διάφορα κτίρια της. Η κατάσταση διατήρησης είναι τόσο εντυπωσιακή που συχνά δημιουργείται η εντύπωση ότι η ζωή θα ξαναρχίσει. Μάλιστα πολλά από αυτά που διασώθηκαν μοιάζουν σα να μη τα άγγιξε καθόλου ο χρόνος. Αξίζει να δείτε στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης δωμάτια σπιτιών με εκπληκτικές τοιχογραφίες, μοναδικά κομμάτια από την επίπλωση και τα σκεύη των σπιτιών, όπως κρεβάτια, καθίσματα, τραπέζια κ.λ.π., ανέπαφα αγγεία, σε εξήντα διαφορετικούς τύπους, που όλα αποκαλύπτουν το υψηλό επίπεδο των κατοίκων της εποχής.

Αξίζει να δείτε

Καθώς πλησιάζεις στο νησί με το καράβι, τα χάνεις. Άσπρα σπίτια, γερμένα και κολλημένα το ένα πάνω στο άλλο, ψηλά πάνω στο βράχο 350 μέτρων, μοιάζουν με φωτεινό διάδημα πάνω σε κεφάλι κόρης με κοκκινόμαυρα μαλλιά. Γιατί τέτοια είναι τα χρώματα του βράχου, σ αυτή τη γη την πλανεύτρα, που βουτάει σε μια θάλασσα βαθιά, μπλε σκούρα, μυστηριακή, ανεξιχνίαστη. Το καράβι «Δημητρούλα» του Αγούδημου αγκυροβολεί στο λιμάνι Αθηνιός. Ενας δρόμος 11 χλμ., όλο στροφές κι ανηφόρες, μας οδηγεί στα Φηρά ή Χώρα, που είναι η πρωτεύουσα του νησιού.

Σαν τουριστική περιοχή πνίγεται στις τεράστιες επιγραφές των τουριστικών γραφείων, των καταστημάτων και των εστιατορίων. Μόλις όμως προσπεράσουμε αυτό το όχι και τόσο ιδανικό θέαμα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το μπλε του ουρανού που ενώνει με το μπλε της θάλασσας. Κι ανάμεσα τους μια συμπαγής δόμηση, με τα υπόσκαφα, που είναι σπίτια λαξεμένα μέσα στη γη. Το τοπίο σε συναρπάζει τόσο που μπορεί κανείς να ξεχάσει τα αξιοθέατα των Φηρών.

Αξίζει λοιπόν να δείτε στα Φηρά το Αρχαιολογικό μουσείο και το λαογραφικό, το βενετσιάνικο κτίριο Γκίζι, με εικόνες, έγγραφα, χάρτες και άλλα κειμήλια που αφορούν το νησί, το μοναστήρι των Δομικανών καλογραιών, το μοναστήρι της Παναγιάς του Ροδαριού, που ήταν η μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού και τις δυο Μητροπόλεις, την ορθόδοξη και την καθολική.

Ο,τι ώρα κι αν φθάσεις στα Φηρά θα δεις ταξί, πούλμαν και ιδιωτικά αυτοκίνητα να προσπαθούν να παρκάρουν. Στον κεντρικό πεζόδρομο κορμιά αραγμένα στα πεζούλια, στις καρέκλες η καταγής δίνουν μια αίσθηση Βαβέλ. Εδώ δίνουν τα ραντεβού τους ο διευθυντής της τράπεζας, ο οινολόγος, ο ντόπιος, οι περαστικοί, οι ξένοι. Ανάμεσα στα κορναρίσματα και το τελευταίο σουξέ του Τριαντάφυλλου, δυσκολεύεσαι ακόμα και ν ακούσεις τι σου λέει ο διπλανός σου!

Το Ημεροβίγλι η απλώς Μεροβίγλι, 3 χλμ. από τα Φηρά, είναι το μπαλκόνι της Σαντορίνης. Με σπίτια παραδοσιακά, στενά πλακόστρωτα δρομάκια και ταράτσες που βλέπουν με πανοραμική θέα στο ηφαίστειο και την καλντέρα. Σας υποσχόμαστε ότι η επίσκεψη θα εγγραφεί στη μνήμη σας. Κυρίως όμως το ηλιοβασίλεμα. Τόσο, που έρχονται τουρίστες με πούλμαν, Ι.Χ. και άλλα μεταφορικά μέσα, φορτωμένοι με φωτογραφικές και βινετοκάμερες για να θαυμάσουν το μοναδικό θέαμα. Ολοι τους κρέμονται από τα βράχια για να δουν τη θάλασσα να βάφεται αιμάτινη, καθώς ο ήλιος θα γέρνει στην αγκαλιά της για να χαθεί τελικά μέσα της. Οι ντόπιοι, ανάμεσα στο σοβαρό και αστείο, τους ονομάζουν «sunsetάκηδες», όλους αυτούς που καθισμένοι στο ψηλότερο σημείο του νησιού απολαμβάνουν αυτό το μοναδικό θέαμα, για το οποίο Αυστραλός δημοσιογράφος έγραψε ότι είναι το πρώτο από τα δέκα που πρέπει να δει ο καθένας στη ζωή του πριν εγκαταλείψει τον μάταιο κόσμο. Δεν ξέρω αν ηχεί μακάβριο η υπερβολικό αυτό που έγραψε ο Αυστραλός για το καλύτερο ηλιοβασίλεμα του κόσμου, όμως εμείς μπορούμε άφοβα να σας πούμε: μη ξεχάσετε ποτέ να βρεθείτε στη Σαντορίνη με πανσέληνο, να κάνετε μπάνιο στα χρώματα του ηλιοβασιλέματος και να βγάλετε πολλές φωτογραφίες. Για να ερωτευθείτε δεν χρειάζονται πολλά. Αρκεί να πατήσετε στο νησί και σίγουρα θα περάσετε καλά...

Η Οία απέχει 11 χλμ. από τα Φηρά και προσφέρει μοναδική ομορφιά. Με τα εκατοντάδες σκαλιά που βγάζουν μπροστά στη θάλασσα. Με τα μικρά λαξευμένα στο βράχο λευκά σπίτια της. Με τα ακριβοφτιαγμένα αρχοντικά των καπεταναίων. Και με τα μοναδικά χρώματα της γης- κόκκινο και μαύρο- σ΄ ένα φυσικό συνδυασμό ανεπανάληπτο. Οι τουρίστες καθηλωμένοι στο ακρότατο σημείο του νησιού έχουν κάτω από τα πόδια τους το Αμμούδι, που βρίσκεται στην αγκαλιά της καλντέρας. Το γραφικό θέαμα μπορείτε να το απολαύσετε κατεβαίνοντας 214 σκαλιά η μέσω τελεφερίκ. Οταν κρεμιέσαι πάνω από τη θάλασσα, ταλαντεύεσαι στο χάος και ανακαλύπτεις κομμάτια της ψυχής σου. Απέναντι το ηφαίστειο σου υπογραμμίζει το αναπόφευκτο...

Το Μεγαλοχώρι είναι ένα από τα παραδοσιακά χωριά της Σαντορίνης. Απέχει 6 χλμ. από τα Φηρά και είναι το πρώτο που συναντά ο επισκέπτης μόλις ανέβει από το λιμάνι, τον Αθηνιό. Τέλος, μη ξεχάσετε να επισκεφθείτε την Περίσσα, παραλία με ψιλή μαύρη άμμο, τα Βλιχάδα με φοβερούς σεληνιακούς βράχους, το Καμάρι, με τα δεκάδες ξενοδοχεία και εστιατόρια, την Κόκκινη Παραλία, που είναι πραγματικά κόκκινη και την Ασπρη.

Γαστρονομικές διακοπές

Υστερα από τη βόλτα των Αγγέλων στο συναρπαστικό τοπίο ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε τις γεύσεις της Σαντορίνης. Φάβα, άνυδρα ντοματάκια, λευκές μελιτζάνες, χλωρό και ασύρτικο. Η φυσική ομορφιά του νησιού, τα τοπικά προϊόντα και ο υψηλού επιπέδου τουρισμός αποτέλεσαν μια πρόκληση για τους ντόπιους και ξένους σεφ, που γρήγορα ανέδειξαν τη Θήρα σε γαστριμαργικό παράδεισο. Στο εστιατόριο «Σελήνη», το χαϊδεμένο παιδί Ελλήνων και ξένων δημοσιογράφων, να δοκιμάσετε οπωσδήποτε το κυκλαδίτικο προσούτο, το απόχτι με φάβα, το ορτύκι γεμιστό με πληγούρι και ξερά βερίκοκα και ραβιόλες με θαλασσινά και σος άσπρου ταραμά.

Σ΄ ένα άλλο εστιατόριο το «Σφιγξ», το άρωμα του σκόρδου ηχεί σαν το μαγεμένο αυλό και σε παρασύρει να το ακολουθήσεις, μέχρι να ανακαλύψεις στο τέρμα της σκάλας, πως προερχόταν από ένα εξαιρετικό σπαγκέτι. Προσωπικά δοκιμάσαμε στρουθοκάμιλο με δαμάσκηνα και μέλι και δεν μετανιώσαμε για την επιλογή που κάναμε. Στο Φηροστεφάνι, στο «Ακταίον», την πιο παλιά ταβέρνα του νησιού, με έτος ιδρύσεως το 1927, μπορείτε να φάτε φοβερούς μεζέδες και σπιτικό φαγητό.

Τέλος στο εστιατόριο «Κουκούμαυλος» (στην τοπική διάλεκτο σημαίνει κουκουβάγια) είδαμε πως είναι η ευφάνταστη κουζίνα με καλές προθέσεις και αγνά υλικά. Ψωμί φρέσκο με καρύδια ή κίτρινη πιπεριά Φλώρινας. Φάβα με ντομάτα, κρεμύδι, πάπρικα και καβουρδισμένα αμύγδαλα. Στο φιλέτο με μοσχοφίλερο, υπήρχαν συνοδευτικά φρέσκα μανιτάρια και αρμπαρόριζα, το άγριο ρύζι με το μπασμάτι. Μη φύγετε από τη Σαντορίνη χωρίς να δοκιμάσετε κουνέλι τυραύγουλο μαγειρεμένο στην κατσαρόλα, ντοματοκεφτέδες η ψευτοκεφτέδες, μπραντάδα, το μπακαλιάρο με κόκκινη σκορδαλιά , σφουγγάτο με πατάτες και πολλά αυγά και καραβόλια με ρύζι.

Τα κρασιά της Σαντορίνης θεωρούνται μοναδικά. Η γη του νησιού, άνυδρη και ηφαιστειογεννημένη, αποδείχτηκε φιλόξενη για τα αμπέλια, που εδώ και αιώνες καρπίζουν ανταμείβοντας τους αμπελουργούς και τους πότες. Η σημαντικότερη ποικιλία του νησιού είναι το περίφημο ασύρτικο, αλλά συναντούμε και τις λευκές ποικιλίες αθήρι, λεπτόφλουδο μαλακό και το αρωματικό αϊδάνι. Υπάρχει ένα κρασί με την ένδειξη «Νυχτέρι», που οφείλει το όνομά του επειδή παλιά πάταγαν ολονυκτίς τα σταφίλια στις παραδοσιακές κάναβες με λιανοτράγουδα και αστεϊσμούς. Ενα άλλο κρασί της ντόπιας ποικιλίας το «Ασύρτικο» φέρει στην ετικέτα τα χελιδόνια από την περίφημη «τοιχογραφία της άνοιξης», που βρέθηκε στον προηφαιστειακό οικισμό του Ακρωτηρίου της Θήρας.

Στο νησί λειτουργεί και ένα οινοποιείο του Μπουτάρη, χωρητικότητας 2000 τόνων. Επίσης, ένα σπάνιο αιγαιοπελαγίτικο κρασί είναι αυτό που παράγει σε δική του κάναβα ο Γιάννης Αργυρός. Πρέπει να δοκιμάσετε το λικέρ Βισάντο, ένα απόσταγμα που το παίρνουν αφού αφήσουν το σταφύλι για πολλές μέρες στον ήλιο. Εχει υπέροχη γεύση και πολλές βιταμίνες.

Ομορφιά που πληγώνει

Η Σαντορίνη έχει πολλά πρόσωπα. Μπορείς να την αναγνωρίσεις στις πολύχρωμες παραλίες της. Μπορείς όμως να τη συναντήσεις παίρνοντας το καραβάκι για τα γύρω νησάκια που δημιουργήθηκαν από τη δραστηριότητα του ηφαιστείου. Μεγαλύτερο από αυτά είναι η Θηρασία, το μόνο που κατοικείται. Ανάμεσα στη Θηρασία και τη Θήρα βρίσκονται η Παλιά και η Νέα Καμένη. Στην Παλιά Καμένη μπορείτε να κολυμπήσετε σε ζεστά θαλασσινά νερά (35β.Κελσίου) και στη Νέα Καμένη (ύστερα από ημίωρη ανάβαση ) θα δείτε τον κρατήρα του ηφαιστείου , απ όπου βγαίνουν θειάφι και ζεστός αέρας.

Σαντορίνη. Περιδιαβαίνεις το νησί και βλέπεις τον ήλιο να μεταμορφώνει σε φως τα κατάλευκα σπίτια. Η σκουριασμένη πληγή του ηφαίστειου σε αφήνει άφωνο. Μαύρο βότσαλο, βράχος λευκός και κόκκινος, γλυπτό του ανέμου και του κύματος. Σαντορίνη με τις αυθεντικές γεύσεις και τα «νευρικά» κρασιά. Η ομορφιά της σε πληγώνει και σου δημιουργεί την ακατανίκητη διάθεση να την ξαναεπισκεφθείς. Γι’ αυτό πολλοί Αθηναίοι έχουν αγοράσει εδώ σπίτια, γι αυτό έχει σχεδόν καταληφθεί από τους αλλοδαπούς.