Στην Φιλέρημο της Ρόδου βρισκόταν λιγοστά ερείπια της ακρόπολης της ισχυρής αρχαίας Ιαλυσού και υπολείμματα των θεμελίων του ναού της Πολιάδος Αθηνάς και του Δία Πολιέα, που χρονολογούνται στον 3ο ή 2ο αιώνα π.Χ. Ο ναός ήταν μεγάλος, δωρικού ρυθμού και έμοιαζε με της Λινδίας Αθηνάς.
Πάνω στα ερείπια του ναού αυτού ήταν χτισμένη μια παλαιοχριστιανική βασιλική του 5ου αιώνα μ.Χ., από την οποία σήμερα σώζεται μόνο το σταυροειδές βαπτιστήριο.
Σ' αυτό τον χώρο βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Φιλερήμου, αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή, που χτίστηκε απο τους Ιππότες στη θέση της παλαιότερης βυζαντινής εκκλησίας και αναστηλώθηκε στη σημερινή του μορφή από Ιταλούς αρχαιολόγους.
Ακριβώς δίπλα στο σταυρόσχημο βαπτιστήριο βρίσκεται η λιθόκτιστη γοτθική αναστηλωμένη εκκλησία της Παναγίας της Φιλερήμου.
Η εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου, θεωρήθηκε ότι είναι έργο του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά, αλλά η ιστορία της εικόνας φαίνεται να ξεκινά από τον 11ο αιώνα.
Αν και μετακινήθηκε αρκετές φορές, η εικόνα έμεινε στην Ρόδο μέχρι το 1523. Προφορικές παραδόσεις αλλά και ιστορικά γεγονότα λένε ότι υπερασπίστηκε το νησί της Ρόδου από τις πολυάριθμες τουρκικές επιθέσεις. Μετά από τη μεγάλη επίθεση και την τελική πτώση της Ρόδου σύμφωνα με τουρκικές πηγές, το 1522, ο νέος κυβερνήτης Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, εντυπωσιασμένος από το θάρρος των Ιπποτών, τους επέτρεψε να πάρουν φεύγοντας μαζί τους όλα τα κειμήλια και τα λατρευτικά τους αντικείμενα. Έτσι λοιπόν η εικόνα ξεκίνησε την μεγάλη της πορεία στην ιστορία. Αρχικά προς την Ιταλία όπου έμεινε εκεί από το 1523-1527, έπειτα προς τη Γαλλία από το 1527 - 1530.
Όταν οι ιππότες πέτυχαν συμφωνία με τον Ισπανό Βασιλιά Κάρoλο τον 6ο, η εικόνα μεταφέρθηκε στο νησί της Μάλτας. Αρχικά στον Ιερό Ναό του Σαν Λορέντζο (1530 - 1571) και έπειτα στο Λα Βαλέτα, στην εκκλησία της Παναγίας della Vittoria (1571 - 1578) και τον Καθεδρικό Ναό του Σαν Τζιοβάνι (1578 - 1798).
Λέγεται ότι η εικόνα αυτή είχε εξαιρετικά μεγάλη δύναμη κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο νησί της Μάλτας, προστατεύοντάς το, ειδικά κατά τη διάρκεια της μεγάλης τουρκικής εισβολής το έτος 1565.
Όταν ο Μέγας Ναπολέων κατέλαβε τη Μάλτα το 1798, κατα τις επιθέσεις των ληστών στα παλάτια και τις εκκλησίες, αφαιρέθηκε από αυτούς το κάλυμμά της. Η εικόνα ταξίδεψε μέσω της Τεργέστης και έφθασε στη Ρωσία, όπου ο Τσάρος Παύλος ο Α΄ την υποδέχτηκε με τιμές. Κατόπιν στην εικόνα τοποθετήθηκε ένα νέο χρυσό κάλυμμα, που διακοσμήθηκε πρόσθετα με τα ακριβότερα κοσμήματα όπως διαμάντια, ρουμπίνια και ζαφείρια.
Στα ίδια εργαστήρια του Τσάρου, παρόμοιες διακοσμήσεις χρησιμοποιήθηκαν σε άλλα δύο κειμήλια. Στο χέρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και σε ένα τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου. Αυτά τα δύο κειμήλια ακολούθησαν την εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου στον ταραχώδη δρόμο της μέσα στην ιστορία.
Η εικόνα έμεινε στη Ρωσία, μέχρι την επανάσταση του 1917, όταν την έκρυψαν στη Μόσχα, την Αγία Πετρούπολη και έπειτα μέσω της Εσθονίας, το 1919 την μετέφεραν στην Κοπεγχάγη (Villa Di Vidor), για να την δώσουν έπειτα στη Μαρία Φιοντόροβνα, μητέρα της Βασίλισσας της Ρωσίας, η οποία κατόρθωσε να μεταβεί στη Δανία το 1917 μετά από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Η εικόνα έμεινε εκεί από το 1919 έως το 1928.
Με διαταγή της Μαρίας Φιοντόροβνα, στον δρόμο προς το Βελιγράδι, ή σύμφωνα με μερικές υποθέσεις - στον δρόμο προς την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος - στο ρωσικό μοναστήρι του Αγίου Όρους και τα τρία κειμήλια μετακινήθηκαν σύντομα προς τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στο Βερολίνο, όπου έμειναν από το 1928 έως το 1929.
Η Βασιλική Οικογένεια Καρατζώρτζεβιτς κράτησε τα κειμήλια στο παλάτι τους στο Βελιγράδι από το 1929 έως το 1941.
Μετά από το βομβαρδισμό του Βελιγραδίου στις 6 Απριλίου 1941, τα κειμήλια μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι Όστρογκ, και παρέμειναν εκεί έως το 1952. Κατόπιν τα ανέλαβε η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου και τα τοποθέτησε στο Εθνικό Θησαυροφυλάκιο.
Το 1978 η κυβέρνηση παρέδωσε τα δύο κειμήλια στην επίσημη Εκκλησία και σήμερα βρίσκονται στο μοναστήρι του Cetinje στο Μαυροβούνιο.
Από το 2002 η θαυμαστή εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου φυλάσσεται, κάτω από αυστηρά μέτρα, στο Μπλε Παρεκκλήσι του Εθνικού Μουσείου του Μαυροβουνίου.
Σχόλια