Λαογραφία, Πασχαλινά έθιμα

 

Στην Ιερουσαλήμ, το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου, στον Πανάγιο Τάφο πραγματοποιείται η αφή του Αγίου Φωτός, το οποίο στη συνέχεια διανέμεται σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο και το βράδυ ακολουθεί η Τελετή της Αναστάσεως με το «Δεύτε λάβετε Φως» και το «Χριστός Ανέστη», που συνοδεύεται από τους χαρμόσυνους ήχους της καμπάνας, τους ασπασμούς της αγάπης και τη ρίψη πυροτεχνημάτων, βεγγαλικών και βαρελότων. 

Στο Ραψομάτι Αρκαδίας: "Πρώτη παίρνει φως μια νεόνυμφη, φιλάει το χέρι του παπά και του δίνει το τσιμπιλχανέ" (χρήματα).

Στην Κορώνη της Μεσσηνίας ένα πραγματικό πανδαιμόνιο γίνεται στους δρόμους, όπου πολλοί σπάνε πήλινα κανάτια. Το κάνουν "για τη χάρη του Χριστού και την πομπή των Οβραίων", αλλά στην ουσία, για την εκφόβιση των δαιμόνων που αντιμάχονται την Ανάσταση του Σωτήρος.

Στην Σινώπη της Πρέβεζας: Οι πιστοί δεν λησμονούν το πάθος τους κατά του Ιούδα και όταν πει ο παπάς το "Χριστός Ανέστη", τότε θα πάρει ο καθένας από κάτω ένα δαφνόφυλλο να το κάψει, γιατί η δάφνη είναι καταραμένο δέντρο (καθότι σε δάφνη κρεμάστηκε ο Ιούδας).

Στη Ζάκυνθο: Μόλις σημάνουν οι καμπάνες της Ανάστασης, παίρνουν νερό από τον κάδο και πλένουν το πρόσωπο και τα χέρια τους, για να καθαριστούν από κάθε βρωμιά και αμαρτία. Συγχρόνως οι γυναίκες δαγκώνουν, στο σπίτι τους, όποιο σιδερένιο αντικείμενο βρουν πρόχειρο, λέγοντας "Σιδερένιο το κεφάλι μου!".

Στη Φθιώτιδα: Τη νύχτα που γίνεται η Ανάσταση, ένας Επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξει ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι. Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι.

Στη Βινία των Αγράφων: Την ώρα που θα πει ο παπάς το "Χριστός Ανέστη", οι Χριστιανοί καίνε το φανό. Μαζεύουν τα παιδιά ξερά κλαδιά πάνω στο βράχο, που είναι αντίκρυ στο χωριό και λέγεται Σουφλί. Ακούγοντας το πρώτο "Χριστός Ανέστη", τρέχουν με τη λαμπάδα στο χέρι (που την άναψαν, όταν ο παπάς είπε "Δεύτε λάβετε φως") και λαμβάνουν φωτιά στο φανό".

Στα χωριά της Λήμνου "στη Δευτερανάσταση" πήγαιναν κληματσίδες, τις έστηναν ολόρθες και έβαζαν φωτιά.

Στη Σύρο το Μεγάλο Σάββατο αρχίζει με το κάψιμο του φανού, στη θέση Κιουρά της Πλάκας. Το Πανελλήνιο αυτό έθιμο έχει σχέση με τη δεισιδαιμονία του λαού μας που πιστεύει ότι η καταστροφή του ομοιώματος του προδότη θα τον απαλλάξει από τα όποια δεινά.

Η Ανάσταση του Χριστού είναι για το λαό σύνθημα αγάπης, το οποίο εκδηλώνεται με τον αμοιβαίο ασπασμό των εκκλησιαζόμενων. Σε μερικούς μάλιστα τόπους το "φίλημα της Αγάπης", είτε κατά την νύκτα της Ανάστασης είτε κατόπιν στη Δεύτερη Ανάσταση, (τη λεγόμενη και Αγάπη), γίνεται με αρκετή ιεροπρέπεια στην Εκκλησία.

Στα χωριά της Πυλίας Μεσσηνίας, παλαιότερα τη νύχτα της Ανάστασης και στην "Αποκερασά" (Δεύτερη Ανάσταση) ένας- ένας έβγαιναν από την εκκλησιά, ασπάζονταν τους άλλους και στεκότανε στην αράδα, για να τον ανασπαστούν κι αυτόν όσοι θα έβγαιναν αργότερα. Έτσι έκαναν μιαν αράδα ως την άκρη. Έδιναν τα χέρια, έλεγαν "Χριστός Ανέστη", φιλιόντουσαν και όσοι ήταν μαλωμένοι και θέλανε να συχωρεθούν δέχονταν τη συγχώρεση.

Στα Νένητα της Χίου, κατά την ώρα που ασπάζονταν την εικόνα της Ανάστασης και το Ευαγγέλιο, γινόταν συγχρόνως και ασπασμός μεταξύ των εκκλησιαζόμενων, οι οποίοι αντάλλασσαν και τα στασίδια τους σαν σημείο εγκάρδιας αγάπης.

Το Μεγάλο Σάββατο… κλέβουν την παράσταση δύο έθιμα: Ο ρουκετοπόλεμος στο Βροντάδο Χίου και οι μπότιδες στην Κέρκυρα.

Στο όμορφο νησί της Επτανήσου το Μεγάλο Σάββατο συρρέει πλήθος κόσμου καθώς αναβιώνουν ξεχωριστά έθιμα. Στις 11 το πρωί τελείται η πρώτη Ανάσταση. Όταν τελειώνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν στους δρόμους κατά εκατοντάδες, πήλινα δοχεία (μπότιδες, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στο εδάφιο του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».

Επίσης, άλλο ένα πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «ΜΑΣΤΕΛΟ» (βαρέλι). Στην «Pinia» και κάτω από την Μεταλλική Κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη ακόμα στην διασταύρωση Νικηφόρου Θεοτόκη και Φιλαρμονικής, μαζεύονται οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές και βέρντε, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πηνιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες μας, παίζοντας το αλέγκρο μαρς «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Άνω Πλατεία της Κέρκυρας. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών είναι ανοιχτά και ο κόσμος κρατά κεριά αναμμένα. Τα παράθυρα των μεγάλων εξαώροφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέαμα των χιλιάδων κεριών και των πιστών που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα. Η Αναστάσιμος Ακολουθία συνεχίζεται στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής (Πλατύ Καντούνι).

Όλο το χρόνο, μικροί και μεγάλοι στο Βροντάδο της Χίου, ετοιμάζονται για το παραδοσιακό έθιμο, που αναβιώνει το βράδυ της Ανάστασης: Το γνωστό ρουκετοπόλεμο. Η μεγάλη «μάχη» γίνεται ανάμεσα στις ενορίες του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερυθιανής. Οι δύο εκκλησίες, είναι χτισμένες στα υψώματα δύο αντικριστών λόφων, ενώ η μεταξύ τους απόσταση είναι περίπου τετρακόσια μέτρα. Οι ενορίτες της κάθε εκκλησίας, το βράδυ της Ανάστασης, εκτοξεύουν τις ρουκέτες τους έχοντας ως στόχο το καμπαναριό της άλλης. Τα διασταυρούμενα αυτά «πυρά», βάφουν κόκκινο τον ουρανό δημιουργώντας ένα εκπληκτικό θέαμα. Νικητής αναδεικνύεται εκείνος που πρώτος θα πετύχει το καμπανάκι του αντίπαλου χωριού. Το Μεγάλο Σάββατο, τα παιδιά της περιοχής γεμίζουν τον κόλπο του Τυρού με χιλιάδες κεριά, που συμβολίζουν τις ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων που χάθηκαν στη θάλασσα. Τη στιγμή του «Χριστός Ανέστη», σε όλες τις ενορίες του χωριού οι Τσάκωνες μπουρλοτιέρηδες φωτίζουν τον ουρανό με εκατοντάδες πυροτεχνήματα. Στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, πάνω σε ειδικά κατασκευασμένη σχεδία, που τοποθετείται μέσα στη θάλασσα, γίνεται το κάψιμο του Ιούδα, από τους Τσάκωνες πυρπολητές. Το έθιμο χρονολογείται από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Στην άλλη ενορία, της Αγίας Μαρίνας, θα γίνει το κάψιμο του αφανού.

Στο Λεωνίδιο Κυνουρίας αναβιώνει την Ανάσταση ένα από τα μοναδικά και πλέον φαντασμαγορικά έθιμα της Ελλάδος. Αυτό με τα αερόστατα. Με το «Χριστός Ανέστη» από τις πέντε ενορίες… παίρνουν φωτιά οι «κολλημάρες» και τα αερόστατα, τα οποία μ' ένα τεχνικό στρίψιμο ωθούνται προς τα πάνω. Τα αερόστατα ανεβαίνουν ψηλά και για 30-40 λεπτά γεμίζουν τον ουρανό, ώσπου να χαθούν στη Γαλιώρα, στη θάλασσα ή στο δασάκι στους Τρεις Μύλους. Το θέαμα είναι μοναδικό όταν καίγεται κάποιο αερόστατο από υπερβολικά μεγάλη «κολλημάρα» ή από πολύ πετρέλαιο.

Τέλος, στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας. Την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, ενώ η καμπάνα του χωριού χτυπά χαρμόσυνα.

Η διώρυγα της Κορίνθου από την αρχαιότητα έως σήμερα

Μια ιστορική φωτογραφία, από την κατασκευή της Διώρυγας της Κορίνθου. Πηγή: Archives historiques BNP Paribas

23/4/1882 ξεκίνησαν οι εργασίες διάνοιξης του Ισθμού. Ο όγκος των χωμάτων που εξορύχτηκαν για την κατασκευή της έφθασε τα 12.000.000 κυβικά μέτρα. Σήμερα αποτελεί διεθνή κόμβο θαλάσσιων συγκοινωνιών και εξυπηρετεί περί τα 12.000 πλοία ετησίως, όλων των εθνικοτήτων.

Ο Ισθμός της Κορίνθου είναι μια στενή λωρίδα γης που ενώνει τη Στερεά Ελλάδα με την Πελοπόννησο, ενώ η διώρυγα που έχει διανοιχθεί σε αυτόν ενώνει τον Σαρωνικό με τον Κορινθιακό κόλπο. Έχει μήκος 6 περίπου χιλιόμετρα και το πιο στενό σημείο είναι εκεί όπου έχει κατασκευαστεί η διώρυγα της Κορίνθου (1880-1893). Είναι έργο του Έλληνα μηχανικού Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη. Η κατασκευή της είναι αποτέλεσμα της αναπτυξιακής πολιτικής του πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη, ο οποίος με τα μεγάλα έργα υποδομής στόχευε στη δημιουργία ενός σύγχρονου και οικονομικά ανεπτυγμένου κράτους.

Ήταν στρατηγικό σημείο και για το λόγο αυτό είχε κατασκευαστεί τείχος ήδη από τους αρχαίους χρόνους (τέλη 5ου αιώνα π.Χ.), που είχε διατηρηθεί μέχρι και τους Βυζαντινούς (Εξαμίλιον).

Η πρώτη απόπειρα να ανοιχτεί εκεί μία διώρυγα έγινε από τον τύραννο Περίανδρο τον 7ο αιώνα π.Χ. Εγκατέλειψε το έργο λόγω τεχνικών δυσκολιών και αντί αυτού κατασκεύασε μια απλούστερη και λιγότερο δαπανηρή χερσαία λίθινη ράμπα, ονόματι Δίολκο, ως οδό διέλευσης. Απομεινάρια της Διόλκου υπάρχουν ακόμη σήμερα δίπλα στη σύγχρονη διώρυγα. 

Όταν οι Ρωμαίοι απέκτησαν τον έλεγχο της Ελλάδας επιχειρήθηκαν αρκετές διαφορετικές λύσεις. Ο Ιούλιος Καίσαρ προέβλεψε τα οφέλη μιας σύνδεσης για τη νεοιδρυθείσα από αυτόν Κόρινθο ως Colonia Laus Iulia Corinthiensis. Επί της βασιλείας του Τιβέριου μηχανικοί προσπάθησαν να σκάψουν μια διώρυγα αλλά απέτυχαν λόγω έλλειψης σύγχρονου εξοπλισμού. Αντί αυτού κατασκεύασαν έναν Αρχαιοαιγυπτιακό μηχανισμό: τα σκάφη εκυλίοντο κατά μήκος του ισθμού πάνω σε κορμούς δένδρων, όπως οι Αιγύπτιοι είχαν κυλήσει κομμάτια γρανίτη για να κατασκευάσουν τις πυραμίδες τους. Αυτός τέθηκε σε λειτουργία το 32 μ.Χ. Το 67 μ.Χ. ο φιλέλληνας Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρων διέταξε 6.000 δούλους να σκάψουν μια διώρυγα με φτυάρια. Ο ιστορικός Ιώσηπος Φλάβιος γράφει ότι οι 6.000 δούλοι ήταν Εβραίοι πειρατές που αιχμαλωτίστηκαν από το Βεσπασιανό κατά τους Εβραϊκούς πολέμους. Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο το έργο προχώρησε τέσσερα στάδια (περίπου 700 μέτρα). Την επόμενη χρονιά ο Νέρων πέθανε και ο διάδοχός του Γάλβας εγκατέλειψε το έργο ως πολύ δαπανηρό.

Φακίστρα, η μαγευτική παραλία του Πηλίου

Αποδράστε στο Πήλιο, στο βουνό των Κενταύρων και αναζητήστε όμορφες περιπατητικές διαδρομές μέσα στο δάσος ή  όμορφες παραλίες για μια απολαυστική βουτιά σε κρυστάλλινα νερά. Εξερευνήστε τα μοναδικά τοπία, τα πετρόκτιστα χωριά με την πηλιορείτικη αρχιτεκτονική και την μαγευτική αύρα αυτού του ευλογημένου τόπου που συνδυάζει με τρόπο μοναδικό την ομορφιά του βουνού και της θάλασσας.

Στη φωτογραφία (freeimages photographer), η παραλία Φακίστρα στις ανατολικές ακτές του Πηλίου, σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από την Τσαγκαράδα και 55 χιλιομέτρων από την πόλη του Βόλου. Μικρή και απομονωμένη περιβάλλεται από απότομα βράχια, που σε συνδυασμό με την υπερκείμενη βλάστηση δημιουργούν ένα τοπίο άγριας ομορφιάς. 

Την φυσική ομορφιά της παραλίας συμπληρώνουν πολλά ακόμα αξιοθέατα. Στο βόρειο τμήμα της παραλίας βρίσκεται η θαλασσοσπηλιά της Παναγιάς της Μεγαλομάτας με κύριο γνώρισμα τους σταλακτίτες, ενώ σε μικρή απόσταση από αυτή βρίσκεται ένα ξωκλήσι μέσα στο βράχο το οποίο οι ντόπιοι ονομάζουν «κρυφό σχολειό» μιας και λειτουργούσε επί Τουρκοκρατίας. 

Αυτό που χαρακτηρίζει το μέρος είναι το σκηνικό άγριας ομορφιάς που δε θα συναντήσει κανείς εύκολα σε άλλη παραλία της Ελλάδας.

Αν βρεθείτε στο Πήλιο για καλοκαιρινές διακοπές, αξίζει να γνωρίσετε αυτό το διαμάντι της περιοχής που θα σας γοητεύσει και θα σας κλέψει την καρδιά. 

Ο επισκέπτης 12 μήνες το χρόνο έχει την ευκαιρία να χαρεί την πεζοπορία στα μονοπάτια η στα καλντερίμια των χωριών, να δοκιμάσει την πολύ νόστιμη τοπική κουζίνα με τους πολλούς μεζέδες, να πιή τσίπουρο, το ποτό των θεών και να απολαύσει τα περίφημα σπιτικά γλυκά του κουταλιού.

Το Πήλιο είναι όμορφο κάθε εποχή. Ωστόσο το καλοκαίρι, αυτή η μοναδική, αρμονική σύνδεση βουνών και ακτών, σε μαγεύει.

Ικαρία, μακροζωία σε χαλαρούς ρυθμούς

Περίεργο νησί αυτή η Ικαρία. Έχει μια απίστευτη θετική ενέργεια που αν την αφήσεις να σε συνεπάρει θα νιώσεις πολύ ιδιαίτερα. 

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, ορεινό στο μεγαλύτερο μέρος του (διασχίζεται από την οροσειρά του Αθέρα (Πράμνος), με την υψηλότερη κορυφή του να φτάνει τα 1.041 μέτρα).  

Στενόμακρη με μήκος 40 χιλιόμετρα από το ακρωτήριο Δράκανο μέχρι το ακρωτήριο Πάπας και πλάτος που φτάνει τα εννέα χιλιόμετρα. 

Ο Ίκαρος έδωσε το όνομά του σε αυτό το πανέμορφο νησί του Βορείου Αιγαίου, στα δυτικά της Σάμου και ανατολικά από τη Μύκονο. Σύμφωνα με το μύθο οι Δαίδαλος και Ίκαρος δραπέτευσαν από το βασίλειο του Μίνωα πετώντας. Γοητευμένος από την πτήση του ο Ίκαρος δεν κατάλαβε πως πλησίασε τον ήλιο και τα κέρινα φτερά του έλιωσαν, για να καταπέσει ευθύς αμέσως στο πέλαγος που πήρε το όνομά του.   

Η Ικαρία (ή Ικαριά), έχει πλούσια προϊστορία και ιστορία και οι αρχαίες ονομασίες της ήταν Μάκρη και Δολίχη για το μήκος της, αφού στην αρχαιοελληνική δολιχός σήμαινε μακρύς και Ιχθυόεσσα όπως την κατονομάζει ο Όμηρος για τα άφθονα ψάρια στα νερά που την περιβρέχουν.

Τα λιμάνια Άγιος Κήρυκος, πρωτεύουσα του νησιού και ο Εύδηλος, στο Βορρά θα καλύψουν κάθε σας ανάγκη για διαμονή, φαγητό και διασκέδαση και θα αποτελέσουν ορμητήριο για εξορμήσεις στην ύπαιθρο. 

Το ωραιότερο και πιο άγριο κομμάτι του νησιού είναι αυτό που οδηγεί από τις Ράχες προς το Καρκινάγρι και τον Μαγγανίτη. Η Ικαρία ενδείκνυται για περιπάτους και πεζοπορίες. 

Στον ορεινό Χριστό Ραχών, τα μαγαζιά ανοίγουν αργά το βράδυ και κλείνουν νωρίς το πρωί, ενώ  η πιο διάσημη παραλία της Ικαρίας, είναι οι Σεϋχέλλες, στα νότια, που δημιουργήθηκε τεχνητά από άμμο που εξήχθηκε κατά τη διάνοιξη του τούνελ του Μαγκανίτη.

Άλλες παραλίες: Μεσσακτή, Αρμενιστής και Νας είναι οι πρώτες σε προτίμηση και η απομονωμένη του Μαγγανίτη, που θεωρείται και η ωραιότερη του νησιού. 

Η Ικαρία είναι γνωστή σαν «νησί του ραδίου» από τις ιαματικές πηγές που βρίσκονται δυτικά του Αγ. Κηρύκου, μοναδικές σε ολόκληρο τον κόσμο για την ποσότητα ραδιενέργειας και τη χημική τους σύνθεση. Οι θερμοπηγές της νήσου είναι συνολικά οκτώ και αναβλύζουν σε διάφορα παράκτια κυρίως σημεία της. 

Οικονομικά στο νησί είναι παντού. Η παράδοση επιβάλλει καφέ και γλυκό στις 2 τα ξημερώματα.

Τα πανηγύρια αξιολάτρευτα ( θα μάθετε τι πάει να πει "ικαριώτικος" ) και οι  άνθρωποι ωραίοι. Kαθόλου τυχαίο ότι είναι το νησί της… μακροζωίας.

Η βρετανική εφημερίδα Daily Mail, τονίζει πως η Ικαρία δικαίως έχει ενταχθεί στον κατάλογο με τις «Μπλε Ζώνες», τις πέντε δηλαδή περιοχές στον κόσμο όπου οι κάτοικοί τους ζουν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στη Γη. Σύμφωνα με δημοσίευμά της, οι κάτοικοι της Ικαρίας έχουν 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να φθάσουν τα 90 από ό,τι οι Αμερικανοί, ενώ ζουν, κατά μέσο όρο, 10 χρόνια περισσότερο από ότι οι υπόλοιποι κάτοικοι της Ευρώπης. Η Ικαρία είναι ανάμεσα στις μόλις πέντε περιοχές του πλανήτη όπου το προσδόκιμο ζωής των κατοίκων είναι κατά πολύ υψηλότερο από αυτόν του μέσου πληθυσμού. Η μακροβιότητά τους ωστόσο σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο που διαχειρίζονται το στρες. Και πρωτεύοντα ρόλο φαίνεται πως διαδραματίζουν τρεις παράγοντες: η διατροφή, η άσκηση και οι στενές κοινωνικές τους σχέσεις.