Τήνος, το ιερό νησί των Κυκλάδων. Το νησί της Μεγαλόχαρης, της τέχνης, της ομορφιάς. Η Τήνος των αιώνων. Πρώτα οι Πελασγοί, μετά οι Ίωνες, οι Αθηναίοι, οι Μακεδόνες, οι Πτολεμαίοι, οι Ρωμαίοι. Εγκαταστάσεις εντοπίζονται στο νησί ήδη από την νεολιθική εποχή και αργότερα τη γεωμετρική και την αρχαϊκή.Βρίσκεται μεταξύ της Άνδρου (780 μέτρα), της Μυκόνου (8 ναυτικά μίλια) και νοτιοανατολικά της Σύρου (12 ναυτικά μίλια). Είναι το τέταρτο νησί των Κυκλάδων μετά την Νάξο, Άνδρο και Πάρο, καλύπτοντας μια επιφάνεια 194 τετραγ. χιλιομέτρων με συνολικό μήκος ακτών 105 χιλιόμετρα και απόσταση 85 ναυτικών μιλίων από τον Πειραιά. Ο πληθυσμός φθάνει τους 7.800 κατοίκους.
Το όνομα της Τήνου είναι προελληνικό, συνεχίστηκε με το φοινικικό Ταννότη (=φίδι).Την είπανε "Οφιούσα” για το πλήθος των φιδιών που εξολόθρευσε ο προστάτης της Ποσειδώνας, τη βρίσκουμε και ως "Υδρούσα” για τα νερά της, ενώ "Νησί του Αιόλου” ονομάστηκε για τους δυνατούς βοριάδες της.
Μερικές σημαντικές χρονολογίες για το νησί
480 π.Χ. Η τηνιακή τριήρης του Παναίτιου ενώνεται, λίγο πριν τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, με τον ελληνικό στόλο και τον πληροφορεί για τα σχέδια των Περσών. Το όνομα της Τήνου θα γραφτεί στον αφιερωτικό τρίποδα του Δελφικού Μαντείου.
Βυζαντινή περίοδος: Ανήκει στο "Θέμα Ελλάδος” και δέχεται τις αλλεπάλληλες επιδρομές των Σαρακηνών.
1204. Περνάει στην κυριότητα των Βενετσιάνων, αρχικά ως κτήση της οικογένειας Γκίζη (1207 – 1390) και στη συνέχεια, ως το 1715, κάτω από την άμεση διοίκηση της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου. Η πολύχρονη παρουσία των Βενετών έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της Τήνου. Την κατέστησε καταφύγιο των κατατρεγμένων Ελλήνων, εξασφαλίζοντας σταθερότητα και σχετική ασφάλεια. Επηρέασε την κοινωνική σύνθεση, με τη δημιουργία ενός ιδιότυπου φεουδαλισμού, την πολιτιστική και θρησκευτική κατάσταση (παρουσία καθολικού δόγματος).
1715. Οι Τούρκοι, μετά από πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες, καταλαμβάνουν το νησί. Η παρουσία τους όμως θα είναι σχεδόν τυπική. Αξιοποιώντας τις ευνοϊκές συνθήκες, η Τήνος προάγεται θεαματικά. Αυτοδιοικείται, ακμάζει οικονομικά και αναπτύσσει το διαμετακομιστικό εμπόριο και τις χειροτεχνίες. Ιδιαίτερα στη μαρμαρογλυπτική, αναδεικνύεται το μεγαλύτερο κέντρο στην Ελλάδα, με οικογένειες που καλλιεργούν κληρονομικά την τέχνη και περιοδεύουν ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, τη Μικρασία, τη Βαλκανική.
1771 – 1774. Ένα σύντομο πέρασμα των Ρώσων από το νησί κατά την επανάσταση του Ορλώφ.
1821, 31 Μαρτίου. Πρώτος ο Πύργος απ’ όλες τις Κυκλάδες υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στην ¨Εξω Μεριά. Η Χώρα ακολούθησε στις 20 Απριλίου, ενώ πολλά πρόσφεραν οι Τηνιακοί στον αγώνα κατά θάλασσα και κατά ξηρά.
1940, 15 Αυγούστου. Οι Ιταλοί τορπιλίζουν το εύδρομος "ΕΛΛΗ" στο λιμάνι της Τήνου, ανήμερα του πανηγυριού. Η "πληγωμένη Παναγιά” θα είναι εκείνη που θα οδηγήσει τα όπλα στη νίκη της Αλβανίας. Το Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου προσφέρει στον αγώνα το σύνολο των αφιερωμάτων του. Το Μαυσωλείο της «Έλλης», βρίσκεται δίπλα στον ναό της Ευρέσεως, στον κάτω ναό, σε έναν πολύ μικρό χώρο. Εκεί εκτίθενται τμήμα της ιταλικής τορπίλης, τα οστά των πρώτων θυμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και λιγοστά αντικείμενα που διασώθηκαν από το καράβι.
To νησί της Μεγαλόχαρης
Μέσα από δύο όνειρα και μια ζωντανή οπτασία η μοναχή Πελαγία πήρε την εντολή από τη Θεοτόκο να πει στον τότε επίσκοπο Γαβριήλ και στους προύχοντες του νησιού να σκάψουν και να βρουν την σεπτή εικόνα Της που ήταν κρυμμένη στα σπλάχνα της γης. Στην Ιερά Μονή Κεχροβουνίου, που είναι το δεύτερο προσκύνημα του νησιού σώζεται, από το 1823 μέχρι σήμερα, το κελάκι της Οσίας Πελαγίας.
Τήνος, το νησί της θετής μητέρας του Θεολόγου, της Παναγίας. Είναι ο τόπος της προσδοκίας, όπου ο πιστός βιώνει τη συνάντησή του με το Θεό και την Αγία Μητέρα Του. Είναι ακόμη ένας τόπος που κρύβει πολλές ομορφιές στα χωριά για όποιον θελήσει να τον γνωρίσει καλύτερα. Νησί που διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό χαρακτήρα του, στην αρχιτεκτονική των χωριών αλλά και στον καθημερινό βίο, με τους φιλόξενους ανθρώπους του, τα πανηγύρια και τα έθιμά του.
Χαρακτηριστικά πανηγύρια γίνονται στη Βουρνιώτισσα (24 Σεπτεμβρίου), στην Αγία Βαρβάρα στο Σμόβωλο (4 Δεκεμβρίου), στον Τριπόταμο (ανήμερα Χριστουγέννων), στον Κτικάδο (Δευτέρα του Πάσχα), στη Λακκωτιανή Ιστερνίων (Κυριακή του Θωμά), στην Παναγιά στο Βρυσί (Πρωτομαγιά), στην Αγία Παρασκευή στην Καραμπούσα (26 Ιουλίου) και στην Κυρά Ξένη (23 Αυγούστου).
Η Τήνος είναι πατρίδα των κορυφαίων νεοελλήνων καλλιτεχνών της σμίλης και του χρωστήρα (Χαλεπά, Φιλιππότη, Σώχου, Βιτάλη, Φυτάλη, Γύζη, Λύτρα, Γαϊτη κ.α.), αλλά και πλήθους ανώνυμων μαστόρων που έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους στις εκκλησίες, στα σπίτια, στους περιστεριώνες. Ανέπτυξε τη μαραμαρογλυφία όσο κανένας άλλος τόπος.
Η σημερινή πρωτεύουσα άρχισε να αναπτύσσεται τον 18ο αιώνα και έχει 3.750 κατοίκους. Η Χώρα και το λιμάνι είναι ένα κέντρο εξυπηρέτησης για την επίσκεψη και των άλλων χωριών του νησιού, μικρών και μεγάλων. 34 παραδοσιακά ανέπαφα χωριουδάκια, κάτασπρα, μεσόγεια ή παραθαλάσσια στολίζουν την Τηνιακή ύπαιθρο, που είναι πλούσια σε φυσικές ομορφιές και σε εναλλαγή τοπίων.
Η Τήνος είναι ιδιαίτερα ορεινή (ψηλότερη κορυφή ο Τσικίνας, 713 μέτρα), με μερικές μικρές και εύφορες κοιλάδες. Το νησί έχει τη δική του χαρακτηριστική κυκλαδίτικη αρμονία: πλούσια, άφθονη βλάστηση, μικρά χωριά με κάτασπρα σπίτια, με καταστόλιστους περιστεριώνες και αμέτρητα εκκλησάκια.
Πρέπει να δείτε
Νούμερο "1" η εκκλησία της Παναγίας και το μαυσωλείο των θυμάτων από τη βύθιση της «Έλλης» με την έκθεση Εικόνων - κειμηλίων που βρίσκεται στο ισόγειο της ανατολικής πτέρυγας του συγκροτήματος και λειτουργεί από το 1956. Περιλαμβάνει εικόνες και εικονοστάσια του 17ου και 18ου αιώνα, που συγκέντρωσε το Ίδρυμα από τους ενοριακούς ναούς της Τήνου, καθώς και σημαντικά ιστορικά μνημεία, όπως η Χάρτα του Ρήγα Φεραίου του 1797 -μία από τις τρεις αυθεντικές που σώζονται ως σήμερα-, το δαχτυλίδι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη όταν επισκέφθηκε ο ίδιος τη Μεγαλόχαρη, μετάλλια-αφιερώματα Ολυμπιονικών κ.λ.π.
Να δείτε τον ορθόδοξο μητροπολιτικό ναό των Ταξιαρχών με το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο (Κωνσταντινούπολη 17 αι.) και το μαρμάρινο καμπαναριό, τις άλλες παλιές εκκλησίες (Μαλαματένια, Αη Γιάννης, Άη Νικόλας, Άη Λευτέρης, Αγία Παρασκευή κ.α.) με όμορφα τέμπλα και εικόνες, τη γραφική Παλάδα με το καθολικό μοναστήρι San Antonio (1743), τον καθολικό ναό του Αγίου Νικολάου με το ξυλόγλυπτο αλτάριο, το Πνευματικό κέντρο με την πλούσια βιβλιοθήκη του Δήμου, το Εκκλησιαστικό Λύκειο (έργο του υιού Πικιώνη), την Υφαντουργική Σχολή και την τετράπλευρη σκαλιστή "Κάτω Βρύση” (1978).
Αξίζει να επισκεφθείτε τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα στα Κιόνια, το ανεξερεύνητο σπήλαιο στην παραλιακή θέση «Γαστριά», το Εξώμποργο όπου η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, το χωριό Βώλαξ με τους στρογγυλούς γρανιτένιους ογκόλιθους- μοναδικό τοπίο στον κόσμο. Όλοι οι κάτοικοι του χωριού είναι καλαθοπλέχτες και μπορεί να επισκεφτεί κανείς τα εργαστήριά τους.
Πάνω απ’ όλα όμως η Τήνος είναι οι βόλτες στα δαιδαλώδη σοκάκια της Κώμης και τις σκιερές μεσαιωνικές στοές του Αρνάδου. Η αύρα του μαρμαρόγλυπτου Πύργου, γενέτειρα των Χαλεπά, Λύτρα, Φιλιππότη. Ο Κτικάδος που αγναντεύει στη θάλασσα. Ο Τριπόταμος, το αρχαιότερο χωριό του νησιού. Ο Βώλακας, γεμάτος από ογκόλιθους. Η γραφική Αγάπη. Ο Ταραμπάδος με τους ομορφότερους περιστερώνες. Η Καρδιανή και τα Υστέρνια, μπαλκόνια στο Αιγαίο. Η πανέμορφη Κώμη, «καρδιά» της πράσινης Τήνου.
Επίσης: το χωριό Τριάνταρος (με τις «γούρνες»- τα παλιά κοινόχρηστα πλυντήρια), το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας (με το κρυφό σχολειό και οστεοφυλάκιο επιφανών Τηνίων), το αρχαιολογικό μουσείο (με το μαρμάρινο δελφίνι, το ανάγλυφο της θεάς Κυβέλης και το ηλιακό ρολόϊ), την Πινακοθήκη.
Ακόμα: μη ξεχάσετε να δείτε από κοντά έναν από τους χίλιους περιστεριώνες που υπάρχουν στο νησί . Είναι περίτεχνες φωλιές περιστεριών πάνω σε λιθόχτιστα οικοδομήματα στα οποία το κάτω πάτωμα είναι αποθήκη- του 18ου και 19ου αιώνα. Φτάνουν σε ύψος τα 7-8 μέτρα και χρησιμοποιούνται από την εποχή της Βενετοκρατίας. Συγκρότημα σπουδαίων περιστεριώνων υπάρχει στον Ταραμπάδο, ενώ αρκετούς ακόμη μπορεί να βρει κανείς συγκεντρωμένους στο Λιβάδι Κώμης – Καλλονής και στην περιοχή Στενής Φαλλατάδου.
Μη παραλείψετε να πάτε στο Βώλακα με το σεληνιακό τοπίο. Σκαρφαλωτές απ' όλο τον κόσμο, εραστές της μαθηματικής φύσης των αναρριχητικών προβλημάτων σε χαμηλά βράχια χωρίς σχοινί (bouldering) και απλοί διερχόμενοι κατακλύζουν τα βράχια που δημιουργούν ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά πεδία του είδους. Οι καλαθοπλέκτες του χωριού θεωρούνταν οι καλύτεροι στην Ελλάδα. Μάλιστα η φήμη τους είχε ξεπεράσει τα σύνορα της πατρίδας μας. Στις αρχές του 20ού αιώνα, 3.000 με 4.000 καλάθια την εβδομάδα μεταφέρονταν από τον Βώλακα στη Σμύρνη με φρέσκα σύκα, που προωθούνταν στις αγορές της Ευρώπης.
Στο Ξώμπουργκο θα δείτε τον εντυπωσιακό βράχο ύψους 640 μέτρων, ο οποίος δεσπόζει στην περιοχή μαζί με τα ερείπια του ενετικού κάστρου του 1207. Οι ανασκαφές φέρνουν στην επιφάνεια ευρήματα, τα οποία χρονολογούνται από την προϊστορική εποχή.
Οι αποστάσεις ανάμεσα στα χωριά είναι πολύ μικρές.
Πάσχα στη Τήνο
Στην παραλία Σπιτάλια, ο επιτάφιος του Αγίου Νικολάου μπαίνει στη θάλασσα μαζί με τον παπά και τα εξαπτέρυγα. Σε μια μικρή βραχονησίδα, απέναντι στην παραλία, τρεις σταυροί ανάβουν φωτιά και το όλο σκηνικό συμπληρώνεται από τις σειρήνες των πλοίων, τις φωτοβολίδες και τα κόκκινα βεγγαλικά από τα καΐκια, τις ψαλμωδίες και τους πιστούς που παρακολουθούν αυτό το όμορφο θέαμα. Μετά το τέλος της ακολουθίας του Επιτάφιου, παρέες πιστών γυρίζουν όλη τη νύχτα εκτός της πόλης για ν’ ανάψουν τα καντήλια στα ξωκλήσια, ψάλλοντας τους ύμνους της ημέρας.
Το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται η πρώτη Ανάσταση και όταν ο παπάς πει το «Ανάστα ο Θεός κρίναι την γην» σκορπίζονται μονόφυλλα σε όλη την εκκλησία, ενώ οι πιστοί προσπαθούν να πιάσουν ένα στον αέρα και να το βάλλουν στο πορτοφόλι τους για να το έχουν πάντα γεμάτο με λεφτά και να τους φέρνει τύχη.
Στο χωριό Κτικάδος, μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στην εκκλησία της Υπαπαντής γίνεται περιφορά της εικόνας της Αναστάσεως. Στις δώδεκα το μεσημέρι, η καμπάνα χτυπά χαρμόσυνα, προσκαλώντας τους κατοίκους, αλλά και τους επισκέπτες στην αίθουσα, κάτω από τον Ιερό Ναό. Εκεί υπάρχει ένα ευρύχωρο και μακρόστενο πέτρινο τραπέζι, με πεζούλια, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν Κοινή Τράπεζα. Οι γυναίκες του χωριού έχουν μαγειρέψει σούπα από μοσχάρι, ψητό κρέας, κυρίως μοσχαρίσιο και διάφορους άλλους εκλεκτούς μεζέδες.
Η Ροδαριά είναι ένα άλλο ιδιαίτερο έθιμο, μοναδικό σε ολόκληρη την Ελλάδα, το οποίο αναβιώνει κάθε Κυριακή του Θωμά στο μεγάλο πανηγύρι της Παναγίας της Λακκωτιανής, στα Ιστέρνια. Όλοι οι προσκυνητές κάθονται και γευματίζουν σε ένα κοινό τραπέζι, με πλούσια φαγητά. Οι πιστοί ανταλλάσσουν με τα προσφιλή και αγαπητά τους πρόσωπα τις ροδαριές, που είναι ένα μικρό μπουκέτο λουλουδιών που συνοδεύεται με μια κάρτα με αναστάσιμες ευχές.
Μπορείτε να ψωνίσετε
Αναμνηστικά που έχουν σχέση με τη θρησκεία, γλυπτά από μάρμαρο, παραδοσιακά υφαντά και χειροποίητα καλαθάκια. Αν θελήσετε να δοκιμάσετε τις νοστιμιές της Τήνου, μη διστάσετε να γευτείτε λούζα, σύγλινα, ψητά λουκάνικα, φουρτάλια, κοπανιστή, μυζήθρα, ρακή, αγκινάρες ομελέτα και τηνιακούς πατατοκεφτέδες. Συνοδέψτε το φαγητό σας με λιαστές ντομάτες, σαλάτα κάππαρη, αλλά και κοπανιστή αλειμμένη πάνω στο φρεσκοζυμωμένο ψωμί.
Ολοκληρώστε το γευστικό σας ταξίδι με γλυκά ψαράκια με γέμιση καρύδι, μέλι και κανέλα, λουκουμάδες. Για τους τολμηρούς έχουμε και άλλη μια πρόταση κόντρα στον καλοκαιρινό ήλιο. Οι μερακλήδες ακόμη και μέσα στη ζέστη τρώνε πηχτή και σκορδολουκάνικα.
Παραλίες
Προκαταβολικά: Για να κολυμπήσεις πρέπει να κάνεις τάμα στη Μεγαλόχαρη να μη φυσάει. Οι ντόπιοι μάλιστα χαριτολογούν, αποκαλώντας τον αέρα που λυσσομανάει με διάφορα ονόματα: ο "καρεκλάτος" που σηκώνει καρέκλες, ο "τραπεζάτος" σηκώνει και τα τραπέζια.
Οι ωραιότερες παραλίες βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα και έχουν ψιλή άμμο. Τα Κιόνια, βρίσκονται 3 μόλις χιλιόμετρα από την πόλη. Ο Αη Σώστης και το Σκιλαντάρι, η μια δίπλα στην άλλη. Πόρτο, Κολυμπήθρα και Πάνορμος, 33 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την πόλη της Τήνου. Αη Φωκάς και Αη Ρωμανός μετά τα Κιόνια. Ο Αη Πέτρος είναι μια ήρεμη παραλία με θέα προς τη Σύρο, ο Όρμος Γιαννάκη (ή Καλύβια) βρίσκεται ακριβώς κάτω από το χωριό Καρδιανή, στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού. Πολύ πέρα από την Κολυμπήθρα, είναι η παραλία της Λιβάδας και τέλος η Παχιά Άμμος, ακριβώς κάτω από τη Λυχναφτιά, είναι από τις πιο όμορφες του νησιού.
Αν σας αρέσει η λευκή άμμος, θα λατρέψετε την Παχιά Άμμο. Η Κολυμπήθρα, η Χρυσή Ακτή, ο Αϊ-Γιάννης Πόρτο και ο Αϊ-Σώστης συγκεντρώνουν πολύ κόσμο, ενώ η Αγαπιανή, ο μικρός όρμος στον Άγιο Ρωμανό μπορεί να γίνει το ησυχαστήριό σας. Όταν δεν έχει καιρό, η Σάντα Μαργαρίτα και η Λιβάδα μοιάζουν με πισίνα. Από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού είναι η Αγία Θάλασσα στον Πάνορμο, απέναντι από το νησάκι Πλανήτης. Το μοναδικό σημείο που δεν το πιάνει ο Βοριάς είναι το βοτσαλωτό παραλιάκι του Αγίου Μάρκου.
Το νησάκι Πάνορμος η Πλανήτης, το Δρακονήσι, οι Καλόγεροι και το Δύσβατο προσφέρουν τοπίο με απροσδόκητες εναλλαγές ανάμεσα στο φως και τη σκιά, τη γυμνή πέτρα και τα πράσινα λαγκάδια, το βράχο και τις κρυφές ακρογιαλιές. Οι ακτές, κυρίως απότομες, στα ανατολικά σχηματίζουν μικρούς κολπίσκους, με μεγαλύτερο και πιο ασφαλή τον κόλπο του Πανόρμου, στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού.
"Χειροποίητο νησί" είχε χαρακτηρίσει την αγαπημένη του Τήνο ο Κορνήλιος Καστοριάδης (το σπίτι του βρίσκεται στον Τριπόταμο). Το βέβαιο είναι πως η Τήνος αποτελεί ενσάρκωση του ωραίου και του ιερού.
Πώς θα πάτε
Ακτοπλοϊκώς μέσω Πειραιά σε 2,5 ώρες με το δελφίνι ή σε 5 ώρες με φεριμπότ, ενώ μέσω Ραφήνας (62 ναυτικά μίλια) φτάνετε σε 1,5 ώρα με δελφίνι ή σε 4 ώρες με φεριμπότ. Επιπλέον υπάρχει σύνδεση με την Άνδρο, Μύκονο, Πάρο, Ίο και Σαντορίνη.
Βίντεο: Η Τήνος σε 3 λεπτά
.jpg)
